УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяр: Н.Алтанхуяг нэлээд “нохой зальтай” хүн юм

УИХ-ын гишүүн Ё.Отгонбаяр өчигдөр “2-р суваг” телевизийн “Ярилцах танхим”-д уригдан сэтгүүлч У.Оргилмаатай цаг үеийн асуудлаар ярилцсаныг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

-“Шударга ёс” эвслийн бүлэг завсарлага аваад хугацаа нь дуусмагц өнөөдөр /өчигдөр/ үдээс өмнө УИХ-ын чуулганы хуралдах эсэх нь ч, байнгын хороод хуралдах эсэх нь тодорхойгүй, хүлээлтийн байдалд байлаа. Тэгэхээр УИХ-д дөрвөн намын бүлэг, бие даагчдын зөвлөл нийлж төр барилцаж байгаа. Гэтэл АН-ын бүлгийн улстөржилт, зөвшилцлийг хүлээгээд төсвөө ч хэлэлцэх боломжгүй сууж байх нь хэр зохимжтой вэ? 
-Ерөнхий сайдыг огцруулах саналд УИХ-ын 28 гишүүн гарын үсэг зурж,  УИХ-д өргөн барьсан. Уг асуудлыг хэлэлцэх хуулийн хугацаа өчигдөр /уржигдар/ дууссан. Өнөөдөр /өчигдөр/-ийн байдлаар Ардчилсан намын бүлэг энэ асуудлыг тойрч яриад одоогийн байдлаар эцсийн байдлаар шийдэлд хүрээгүй байна гэж ярьж байгаа. Өөрөөр хэлбэл одоог хүртэл Ардчилсан нам ямар нэгэн шийдэлд хүрээгүй” байна. Тэгээд уг асуудлыг өнөөдөр /өчигдөр/ чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэх байсан ч Төрийн байгууллалтын байнгын хороо хуралдаагүй гэдэг үндэслэлээр хойшлуулчихлаа. Бид энэ сандал суудалтай холбоотой асуудлыг хэлэлцэхдээ дэггүй болчихоод байна. 

Эдийн засгийн хөгжлийн сайд Н.Батбаярыг огцруулах асуудлыг 100 гаруй хоног хэлэлцээд хамгийн сүүлд яам нь байхгүй болж дууссан. Үүний өмнө Сангийн сайд Ч.Улаан, Н.Батбаяр сайд хоёрын асуудлыг зэрэг оруулж ирсэн. Мөн л олон хоног үргэлжилсэн. Одоо Ерөнхий сайдын асуудал бас л сунжирч байна. 

-Одоо тэгвэл Ерөнхий сайдыг Засгийн газаргүй болж дуусах юм болов уу даа?
-Бараг тэр замруугаа л явах гээд байна. Гэхдээ АН-ынхан хоорондоо ярьж байгаа шийдвэрээ гаргаад чуулганы маргаашийн /өнөөдрийн/ хуралдаанаар хэлэлцэж эхлэх болов уу гэж бодож байна. Төсвийн тухай хуулийг арваннэгдүгээр сарын 15-наас өмнө батлагдах хуультай учир энэ хуулийг дагалдах хуулиудыг хэлэлцэж  эхлээд байна.

-Танай намынхнаас зарим төлөөлөл Ерөнхий сайдыг огцруулах эсэх асуудлаар АН-ынхантай зөвшилцөж эхэллээ гэсэн мэдээлэл дуулдах боллоо. Энэ нь МАН-ынхан сөрөг хүчний үүргээс илүүтэй улс төрийн тогтвортой байдлыг чухалчилж байна гэх нэмэх оноо авчирч болох ч Ерөнхий сайдтай хариуцлага тооцох талаар тууштай ажиллаж чадсангүй  гэдгээрээ урам хугалж мэдэхээр байна?
-Зөвшилцөх асуудал гаргах үндэслэлгүй. Ийм шаардлага гарвал уг асуудлаар намын бүлэг дээрээ ярина. Эвсэх эсэх асуудлыг манай намын дүрмээр намын Бага хурал хуралдаж шийддэг дүрэмтэй. Тэгэхээр асуудал иймдээ тулбал Бага хуралд хүрч шийдэгдэнэ. 

-МАН, АН-ынхан зөвшилцөөд Ерөнхий сайдыг огцруулах саналаа буцааж татчих юм биш биз гэсэн хардлага л төрүүлээд байгаа хэрэг? 
-Үгүй байх. Энэ асуудал дээр УИХ дахь МАН-ын бүлэг хатуу байр суурьтай байгаа. Бид Ерөнхий сайдыг яагаад огцрох ёстой вэ гэж үзэж байгаа гэхээр өнөөдөр өөрөө “Улс орон маань туйлдаж дууслаа” гээд “гаслаад” сууж байгааг нь харж байна. Туйлдуулсан шүү дээ. Үнэн ярьж байна. Хэн туйлдууллаа. Ямар Засгийн газар хүлээж авлаа. Ямар санхүү, хөрөнгөтэй байлаа. Хэчнээн их мөнгө зарцууллаа. Эцэст нь та бидний орлого 40 хувиар буурчихаад л сууж байна. Тийм болохоор бидний зүгээс ерөөсөө Засгийн газрын тэргүүнийг нь огцруулаад өөр хүн гарч ирж, өөр бодлогоор явуулахгүй бол болохгүй гэж үзэж байна. Энэ хүн энэ бодлогоор Ерөнхий сайдаар үргэлжлүүлэн ажиллавал 2015-2016 он гэхэд улс орон “элгээрээ хэвтэх” нөхцөл байдал үүснэ гэж үзэж байна. 

-Мэдээж энэ том намын хувьд Ерөнхий сайдаар томилогдох кандитат хангалттай байгаа байх. Таны төсөөллөөр ямар хүнийг Ерөнхий сайдаар томилбол улс орны эдийн засгийг өөд нь татаж болмоор санагдаж байна вэ? 
-Эрх барьж байгаа хүмүүс нь Ерөнхий сайдын асуудлаа шийдэх байх.  Миний бодлоор Ерөнхйи сайдаар ямар хүн байх ёстой вэ гэвэл сөрөг хүчний тавьж байгаа шүүмжлэлүүдийг сонсоод өөдөөс нь арзайтал хэрэлдээд байх биш. Энэ шүүмжлэл нь зөв байна, энэ асуудлыг нь ажилдаа тусгая гээд ажиллаж чаддаг хүн байх ёстой. УИХ гэдэг бол зөвшилцөөний байгууллага. Өнгөрсөн хоёр жилд яаж явлаа. Юм л ярьвал өөдөөс утгагүй тайлбар тавиад хүчээр түрээд шийдээд явсан. Түрж яваад сайхан болсон бол нэг хэрэг. Ямар байдалтай байгааг нь та бид харж байна. Цаашдаа Монголын улс төрийг тогтвортой байлгая гэвэл улс төрийн уур амьсгалаа зөөллөөд зөвшилцөөн хийгээд, хүний шүүмжлэлийг тайван сонсоод “миний алдаа энэ оноо нь ийм байна шүү” гэж хараад сууж байдаг байх ёстой. 

-Төрийн гурван өндөрлөг Их тэнгэрт уулзлаа гэх мэдээлэл хангалттай явлаа. АН-ын бүлэг хаалттай хуралдаанаар асуудлыг шийдсэнгүй, Ерөнхий сайд мэдээлэл хийсэнгүй. Дэвшүүлсэн таамаглалаар Н.Алтанхуяг АН-ын даргын суудлыг өгөөд Ерөнхий сайдаар үлдэнэ гэсэн яриа байгаа. Ийм жишиг урьд нь байсан юм уу. Танай намын хувь 2007 онд Ардын намын дарга Ерөнхий сайд Н.Энхболд гишүүдийн шүүмжлэлийн дагуу ажлаа хоёуланг нь өгөөд С.Баяр дарга тамгыг хүлээж авангуутаа “Надад эрх мэдэл өгчихвөл энэ улс орныг хангалттай аваад явж чадна гэдгээ намынхандаа амлаад аль аль ажлыг нь авч явж байсан. Одоо таамаглаж байгаагаар АН-ынхан намын дүрмэндээ өөрчлөлт оруулаад энэ хоёр албан тушаалыг салгах жишиг тогтоож ч магадгүй байна?
- Засгийн эрх барьж байгаа нам юм бол тухайн намын дарга эрх мэдлээ эдлээд хийх ажлаа хийгээд дараа нь хариуцлагаа хүлээдэг зарчим олон улсад байдаг зарчим. Энэ зарчмыг манай улс баримталж ирсэн. Манай намын дүрмээр  ч дарга нь Ерөнхий сайд болоод үүргээ хүлээгээд явдаг. Ардчилсан нам өөрөөр хийх гэж байгаа юм уу, үгүй юу гэдгийг одоогоор хэвлэлийн мэдээ учраас тааж, хэлэхэд хэцүү байна. Гэхдээ төрийн ажилд намын асуудал хамаагүй. Бид Ардчилсан намын даргыг огцруул гэдэг асуудал тавиагүй. Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудал тавиад байна шүү дээ. Тэгэхээр Ерөнхий сайдын асуудлаа түргэн шийдээд шинээр томилогдох Ерөнхий сайд нь зөвшилцөөнөө хийгээд төсвөө хурдан батлаад улс орны гацаанаас гаргах ёстой гэж үзэж байна. Тэр намын асуудлаа бол дараа нь л шийднэ биз. Өөрдсийнх нь  дотоод асуудал юм чинь.

-Ерөнхий сайдад хариуцлага тооцох гээд байгаа шүү дээ. Гол шалтгаан нь таны хувьд юу байх вэ. Намын шийдлээс гадна улстөрчийн тань хувьд асууж байгаа юм?
-Эдийн засгийг эрчимжүүлэх 100 хоногийн төлөвлөгөө гэж байсан шүү дээ. Одоо энэ төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлээд дууссан бол хариуцлагыг нь бид ярих ёстой. Тэгээд Эдийн засгийн хөгжлийн сайдтай нь хариуцлага ярина гэхээр бүтцийн өөрчлөлт хийх нэрээр хариуцлага тооцолгүй ажлаас нь чөлөөлчихлөө. 

Засгийн газар ямар нэгэн төлөвлөгөө гаргаад тэрийгээ УИХ-аар батлуулаад  тэр төлөвлөгөө нь хэрэгжээгүй байгаа бол, тэр сайд нь байхгүй тохиолдолд Ерөнхий сайдтай нь л хариуцлага ярина шүү дээ. Өөр сайд байхгүй. Сангийн сайд нь ажлаасаа чөлөөлөгдсөн. Тэгэхээр өөр ярих эзэн байхгүй, Ерөнхий сайд л болчихоод байна. 

-Төсөв хэлэлцэж байх үед Сангийн сайдаа ч томилоогүй, Эдийн засгийн хөгжлийн яам гэдэг бүтцээ татан буулгачихаад байгаа нөхцөлд байдал үүсчихээд байгааг та Засгийн газрын тэргүүн буруу удирдсаных гэж үзэж байна уу. Эсвэл засаглалын тогтолцоотой нь холбоотой юу?
-Засгийн газрын тэргүүнтэй л холбож авч үзнэ. Төсөв хэлэлцэж байхад Сангийн яамныхны төсвөө боловсруулсан байдал арай л дэндүү байна. Төсвийн хэлэлцүүлэг телевизээр гарахад та бүхэн харсан байлгүй. Манай бүлгийн гишүүдээс “Нэг объект хоёр давтагдаж бичигдсэн байна”,“Энэ нь хийгээд дууссан ажил тусгагдсан байна” гэж гайхаж шүүмжлэхээр Ерөнхий сайд “Харин тийм. Учрыг нь ол гээд орон нутаг руу явуулсан” гэж тайлбарлаж байсан. Ийм хамуурчихсан удирдлага байх юм уу. Хаана, юу хоёр давхар бичигдэж вэ, алийг нь хийж дууссан байна вэ гэдгийг ч мэдэхгүй байна. Өөрөө учрыг нь олж чадахгүй байгаа болохоороо орон нутаг руу шилжүүлж байгаа юм гэж яриад сууж байдаг. Сангийн яамныхан Булган аймаг дээр бүхэл бүтэн сургууль мартчихсан сууж байсан. Энэ сургууль энд ч тэнд ч алга хаана байна гэхээр “Марчихаж ээ” гээд сууж байна. Ийм хариуцлагагүй нөхдүүд сууж байна. Яаж хариуцлага тооцохгүй өнгөрөх юм бэ

-Тэгээд төсөв дотроос сургуулиа “олсон” уу?
-Одоо тэгээд нөгөө “хулхи жагсаалт” руугаа л хийнэ гэж байгаа. “Хулхи” гэж хэлээд байгаа нь 18 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгтэй объект тавиад дунд нь өнөөх сургуулийн төсөвт зориулж 2,5 тэрбум төгрөг сэм шургуулж хуваарилахыг хэлж байгаа юм. Тэгэхээр төсвийн төсөлд огт байхгүй болгосноос тэр “хулхи төсөвт” нь ч гэсэн байж байг гэж бодож байна. 

-Ийм хариуцлагагүй байдлыг Төсвийн байнгын хорооны дарга нь юу гэж үзэж байх юм бэ? 
-Төсвийн байнгын хороо өнөөдөр /өчигдөр/ Засгийн газрын өргөн барьсан бүх дагалдах хуулийг унагаагаад ороод ирж байна. Өөрөөр хэлбэл Төсвийн байнгын хороо дэмжихгүй байна гэсэн үг. 

-Боломжийн ажиллаж байна гэж та үзэж байна уу? 
-Хангалтгүй л дээ. Төсвийн байнгын хороо иймэрхүү байдлаар төсөв боловсруулсан хүмүүстэй хариуцлага ярих ёстой. Яамны сайд нь байхгүй юм чинь Ерөнхий сайдтай нь хариуцлага ярих ёстой. Ерөнхий сайд одоогоор Сангийн сайдын үүргийг гүйцэтгэж байгаа шүү дээ. Сангийн яамны болон Эдийн засгийн хөгжлийн яамнаас очсон хөрөнгө оруулалт хариуцсан тэр хүмүүстэй хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Үүнийг Төсвийн байнгын хороо Засгийн газраас шаардах ёстой. Гэтэл “Давхар дээлтэй” сайд нартай Засгийн газар болохоор УИХ нь Засгийн газартайгаа хариуцлага тооцож чадахгүй, аялдаад яваад байдаг дүр зураг харагдаж байна. 

-Сүүлийн үед МАХН, АН-ын хооронд байгуулсан гэрээний талаар шуугиад өнгөрлөө. Сүүлдээ эзнийг нь танай намаас олж байх шиг байна. Энэ үйл явдлыг та юу гэж дүгнэж байна вэ?
-Гэрээ бол байгуулагдсан. АН-ын дарга Н.Алтанхуяг, МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр хоёр зэрэгцэж сууж байгаад гарын үсэг зурж байхыг нь бүгдээрээ л телевизээр харсан. Гэхдээ тэр гэрээний агуулга талаасаа утгагүй санагдсан. Ерөнхий утгаараа манай намд ашигтай. Би хоёр өрсөлдөгчтэй явах байсан бол нэг өрсөлдөгчтэй болгож өгч байгаа юм. Энэ талаас нь  хоёр намын дарга “баярлалаа” гэж хэлэх ёстой.

-Ардчилсан намын алдаа оноо, тэр тусмаа Засгийн газрын гаргаж байгаа алдаатай талыг хараад олон нийт “МАН-ынханд битгий ийм боломж өгөөч ээ” гэх юм. Тэгэхээр улс төрийн тоглолт гэдэг талаас нь илүү хараад байна. Уг нь цаг алдалгүй төсвөө батлахаас эхлээд улс орны эрх ашгийг эн тэргүүнд тавих ёстой биз дээ?
-Ардчилсан намын нэр бүхий 15 гишүүн Ерөнхий сайдыгаа огцруулахаар гарын үсэг зурсныг нөхцөл байдал үнэхээр хүндэрсэн байна гэдгийг өөрсдөө хүлээн зөвшөөрч байна гэж ойлгож байна. Урьд өмнө нь болохгүй байна. Н.Батбаяр, Ч.Улаан сайдыг чөлөөлөөч ээ, буруу бодлого яваад байна гэхээр “Сайхан байгаа, зүгээр байгаа. Та нар дандаа улстөржиж байх юм” гээд яваад байсан. Тэр үед өвчнийг бага дээр нь анагаах ёстой байсан юм. Гэтэл нөгөө хэдээ чирч явсаар эцэст нь өөрөө хүнд байдалд ороод түүнийгээ МАН-ынхан дээр өлгөх гэж байгаа бол хүлээн зөвшөөрч чадахгүй. 

-Та өмнө нь Засгийн газрын гишүүн байсан. Тухайн үед сөрөг хүчний зүгээс Засгийн газрын зарим гишүүнийг, Ерөнхий сайдыг огцруулах талаар удаа дараа бичиг өргөн барьж байсан. Гэхдээ өнөөдрийнх шиг УИХ-ын нийт гишүүнээс 28 нь зурчихаад байгаа нөхцөл байдал үүсч байгаагүй. Ийм нөхцөл байдалд Засгийн газрын танхим яаж ажилладаг юм бэ?
-Би чинь “дан дээлтэй” Засгийн газрын гишүүн байлаа. Огцруулах талаар УИХ-ын гишүүдийн зүгээс олон янзын процесс явж байсан. Энэ тохиолдолд танхимын гишүүд хамгийн гол нь огцруулах үндэслэлийг нь сайн харах хэрэгтэй. Одоогийн энэ тохиолдлыг үндэслэл нь бүрэн бүрдсэн гэж харж байгаа. Яалт ч үгүй таны амьдралд төгрөгийн ханш нөлөөлж байгаа. Буруу бодлого явуулаад байна гэдгийг хэлээд байхад тэр чигт нь явуулаад ийм нөхцөл байдал үүсгэсэн хүнтэй хариуцлага тооцохоос өөр замгүй. Түүнээс биш Н.Алтанхуяг гэдэг хүнийг зүгээр л албан тушаалаас нь огцруулахын төлөө л огцруулах бичиг өргөн бариад байгаа юм биш. 2015 оны төсвөө хар л даа. Өр нэмэгдсэн, нэг ч шинэ барилга бари хгүй, хуучнуудынхаа гуравны нэгийг гүйцээнэ гэсэн төсөв орж ирж байна. 

Ямар их мөнгөөр Засгийн газар үйл ажиллагаагаа эхэллээ. Ямар их өр тавьсан билээ. ЗХУ-д төлөх байсан өрийг 250 сая ам.доллараар барагдуулж байсан. Түүнийг 10 нугалсаны дайтай өрийг хоёр жилийн хугацаанд аваад 250 сая  рублийн өртэй дүйцэхүйц ажил хийсэн үү. Огт юу ч хийгээгүй гэж хэлэхгүй. Ажил хийсэн. Гэхдээ 1940-1990 оны хооронд авсан рублийн өрөөр юу хийлээ. Улаанбаатар хотын тал нь баригдаа биз дээ. Тэгэхэд түүнээс 10 дахин их мөнгөөр юу хийв. Чамлалтай байгаа биз дээ. 

-Ярилцагынхаа төгсгөлд нэг таамаг ярья. Ерөнхий сайд өнөөдөр улс төр, эдийн засгийн ийм хүнд нөхцөлд, АН доторх, УИХ доторх байдал хэцүү уур амьсгалыг мэдэрсээр байж тэвчээд “Ерөнхий сайдын албыг хашъя. Намын даргын албан тушаалаа өгөөд ч болтугай Ерөнхий сайдаар ажиллая” гэж байгаагийн  шалтгаан юунд байна гэж бодож байна вэ?
-Улс орон, УИХ, нам доторх уур амьсгал нь ийм таагүй байхад улс орноо боддог хүн бол ажлаа өгөөд дараагийн хүнд нь боломжийг олгох ёстой. Энэ бол Н.Алтанхуяг гэдэг хүний хувийн асуудал биш. Бид бол огцруулах асуудлыг гурван үндэслэлээр тавьсан. Эдийн засгаа сүйрүүлчихлээ, ЭЗЭН-100 хөтөлбөрийн тайлангаар хариуцлагаа тооцуулах ёстой. Ерөнхий сайдаар ажиллах ёс зүйн эрхгүй. Түрүүчээсээ үр хүүхэд нь, зөвлөх гэхчлэн ойр орчмын хүмүүс нь хэрэг түвэгт орооцолдоод байна. Энэ гурван үндэслэлээр Ерөнхий сайд Н.Алтанхуяг ажлаа өгөх ёстой л гэж үзэж байгаа юм. Дараагийн хүн нь гарч ирээд өөрсдийн бодлогыг танилцуулаад явах юм бол манай нам гаднаас нь дэмжээд явж болно. Заавал сөрөхийн тулд сөрдөг,  сөрөг хүчин учраас дандаа эсрэг кноп дардаг гэсэн ойлголт байхгүй. 

-Танай намынхан Бага хурлаараа хэлэлцээд Засгийн газарт хамтраад ажиллана гэсэн асуудал байж болох уу?
-Намын Бага хурлын шийдэх асуудал учраас би урьдчилж таамаглаж болохгүй. Хамтарч ажиллах сэдвүүд хангалттай байгаа. Тодорхой сэдвүүдээр хамтраад ажиллана гэвэл болно. Харамсалтай нь хоёр жил хамтарч ажиллах нь байтугай сонсох ч үгүй явж ирлээ. Нэгэнт л улсын эрх ашиг учраас тодорхой сэдвүүдээр хамтарч ажиллая гэвэл Засгийн газарт орохгүйгээр хамтарч ажиллаж болно. 

-Ерөнхий сайд алдаагаа засаад хэлэлцээрийн ширээний ард сууя гэвэл танай бүлгийн гишүүд хэрхэн хандах бол?
-Хүн бүр янз бүрээр хандах байх. Яг улс орны хөгжилтэй холбоотой тодорхой асуудлаар суухад хэн ч дургүйцэхгүй.

-Хэрэв Н.Алтанхуяг Ерөнхий сайд намын дарга, хэвээрээ үлдэх юм бол МАН-ынхан сөрөг хүчний үүргээ тааруухан биелүүллээ гэсэн шүүмжлэл сонсож таарна. Улс төрийн оноо дүүрч гэж бодъё. Харин дараагийн алхам юу байх вэ?
-Бид дахиад л хариуцлага тооцох, огцруулах асуудлыг тавина. Буруу бодлого үргэлжлээд байвал улс орон улам хүндэрнэ. Ер нь Н.Алтанхуяг нэлээд  “нохой зальтай” хүн юм. Эхлээд огцруулах асуудал орж ирээд байдал хүндрээд ирэхээр 100 хоног гээд завсарлага авсан. 100 хоног нь дуусаад хариуцлага яриад эхлэхээр бүтцийн өөрчлөлт гээд оуулаад ирж байна. Энэ хүн ч яахав бултаганаад сайдаараа ажиллаад сайхан л байдаг байх. Улс орон чинь бодлогогүй болоод хүндэрч байна. Төсөв оруулж ирэхээрээ бүх хэцүү асуудлуудаа орон нутгийн засаг дарга нар руу шидчихсэн сууж байна. Ийм Засгийн газар, ийм Ерөнхий сайд байж болохгүй.

-УИХ-ын чуулганаар ирэх оны Төсвийн тухай хуулийг үргэлжлүүлэн хэлэлцэж байна. Өнөөдөр /өчигдөр/ чуулганы нэгдсэн хуралдаан дээр та нэлээд шүүмжлэлтэй хандаж байсан. Орон нутагт 21 ханлигтай боллоо гээд байв уу? 
-УИХ-ын чуулганы хуралдаанд  ирэх оны төсвийг дагалдуулж оруулж ирсэн хуулиудыг хэлэлцэж байна. Гол маргаан хоёр гурван сэдвээр явж байна. Юуны өмнө боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, спортын төсвийг орон нутаг руу шилжүүлж байна. Энэ зөв үү гэдэг дээр маргаан өрнүүллээ. Би хувьдаа “Буруу шүү” гэдгийг шүүмжилж саналаа хэллээ. Учир нь 2003 оноос өмнөх Төсвийн байгууллагын удирдах санхүүжилтийн тухай хуулиас өмнө хэвтээ тогтолцоотой орон нутгийн мэдэлд төсөв нь байдаг байсан. Тэгэхээр боловсролын салбарт ямар асуудал үүсдэг вэ гэхээр хамгийн их төсөвтэй нь боловсролын салбар байгаад үүнд орон нутгийн Засаг дарга нар нь гар хүрчихээд байдаг байсан. Босоо тогтолцоотой болсоны дараа орон нутгийн удирдлагууд төсөв рүү гар хүрэхээ больсон. 

Хоёрдугаарт: Хөрөнгө оруулалтыг орон нутаг шийд гээд өгчихөөр салбарын сайд байх хэрэг байгаа юм уу, үгүй юм уу гэдэг асуудал гарч ирж байгаа юм. Жишээлбэл, Булган аймаг дээр 18 тэрбум төгрөгийн төсөвт өртөгтэй есөн объект тавьчихаад дунд нь 2.5 тэрбум төгрөг өгчихөөд орон нутгийн удирдлага шийднэ гэдэг. Зарим аймагт сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг барина. Тэгэхээр Монголын Улс боловсролын салбарын нэгдсэн бодлого байхгүй болох аюултай нүүрлэж байна Тийм учраас ерөөсөө Монгол Улс 21 вантай ханлигуудын нэгдэл болж хувирах гээд, дунд нь эрх мэдэлтэй эсэх нь мэдэгдэхгүй Ерөнхий сайд гэдэг нэг “мануухай”-тай улс болох гээд байна. Тийм учраас л шүүмжлээд байгаа юм. 

-Ерөнхий сайдын хувьд орон нутгийн удирдлагуудыг цуглуулаад, өөрийн гэсэн чиг үүргийг өгөөд бас асуудлаа зохицуулаад явна гэж тооцоолоод энэ төсвийг гаргаж ирсэн байх. Энэ нь танд итгэл төрүүлэхгүй байгаа юм аа даа? 
-Нэг онигоо байдаг даа. 50 төгрөг өгөөч гэхээр 40 төгрөг өг, 30 төгрөгөөр юу хийх гэсэн юм. Май энэ 20 төгрөг гээд 10 төгрөг өгчихлөө гэдэг шиг нөхцөл байдал үүсгэж байна. Үүнийг би хариуцлагаас зугтсан  алхам гэж  бодоод байгаа юм. Манай аймагт баригдаж байсан сургууль баригдаагүй байна гэхчлэн асуудал үүсэхээр Ерөнхий сайд “Бүү мэд орон нутгийн удирдлагад чинь мөнгийг нь өгчихсөн шүү дээ” гээд сууж байх ийм л зүйл болох гээд байна. 

Жишээлбэл боловсролын салбарыг аваад үзье. Манай боловсролын салбарт “Боловсролын салбарын хөгжлийн мастер төлөвлөгөө” гэж юм байдаг.   Үүнд нэг ангид суух хүүхдийн тоог 2015 он гэхэд төд хүргэнэ. Нэг багшид ногдох хүүхдийн тоог төд хүргэнэ гээд тодорхой заадаг. Тэгэхээр одоо энэ мастер төлөвлөгөө нь ямар байхыг бүү мэд. Учир нь 21 аймгийн удирдлагууд тус тусдаа шийдвэр гаргах болчихоод байгаа юм. Сайд нь бол би мэдэхгүй, аймгийн удирдлагууд мэднэ гээд сууж байх дүр зураг л харагдаж байна. 

-Хувийн сургуулиудын хувьсах засварын зардлыг төсөвт суулгаагүй байна гэдэг асуудлыг та өнөөдөр ярьсан. Гэтэл үүнийг алга болж, төсвөөс нь олоорой гээд байсан олсон уу. 
-Боловсролын тухай хуульд өөрчлөлт оруулаад ер нь хувьсах зардлыг өмчийн хэлбэр харгалзахгүйгээр сургуулиудад өгдөг байсныг болиулж байгаа юм. Үүнийг би яагаад шүүмжлээд байгаа юм гэхээр нэгдүгээрт тэр мөнгийг улс илүү гарсандаа өгдөггүй. Монгол улс Үндсэн хуульд "Монгол Улсын иргэн суурь боловсролын үнэ төлбөргүй эзэмшинэ гээд заачихсан байдаг. Таны хүүхэд хувийн сургуульд явлаа гэхэд төрхувьсах зардлыг нь өгчихөөд би хүүхдийг чинь боловсролын зардлыг өгчихсөн шүү. Дээрээс нь чи төлбөр төлөөд сайн боловсрол эзэмшүүлэх гэж байгаа бол сонголтоо хий. Тэр зардлыг хасч байгаа юм. 

Гэтэл гишүүд яг энэ салбарыг сайтар мэдэхгүй болохоор эндүүрч яриад байна билээ. Би буруу санаагүй бол Улаанбаатар хотод 120 гаруй хувийн сургууль байдаг. Үүний дотор таван саяас дээш төлбөртэй сургууль хуруу дардаг. Цөөхөн ганц хоёр сургуулиар жишээ авчихаад сургууль, ялангуяа цэцэрлэг, хувийн цэцэрлэг бол 300 мянган төгрөгийн төлбөр авдаг. Тэдэнд хувьсах зардлыг нь өгөхгүй гэхээр хувийн байгууллага л юм чинь ашиг алдаагаа тооцож таарна. Тэгэхээр эцэг эхээс авах мөнгөн дээрээ нэмээд авна гэсэн үг. 

-Энэ талаасаа бол дээрх асуудал Үндсэн хуулийн Цэц дээр гомдол болж очвол унахаар харагдаж байна?
-Үндсэн хуулийн Цэц дээр очвол унана. Бид өнөөдөр Ардчилсан намын нөхдийг юу гэж шүүмжилдэг вэ гэхээр зах зээлийн нийгэм, ардчилал ярьдаг мөртлөө гарч ирээд дандаа л хувийн өмч рүү дайралт хийдэг. Хүмүүс боломжоороо чанартай сургууль, цэцэрлэг ажиллуулаад төрийн нуруун дээр байгаа ачааллын нэг хэсгийг үүрээд явж байхад үүнээс харамлаад олигтой хэмнэлт гараад сүйд болохгүй шүү дээ.

-Өмнө нь манай сэтгүүлч Л.Мөнхбаясгалан “Мөрөөрөө дампуурах эрхийг минь өгөөч” гээд бичиж байсан даа. Энэ тохиолдолд чөлөөт өрсөлдөөн үүсч олон нийтийн хүсээд байгаа боломжийн чанар, төлбөрийн ханш тогтох болов уу?
-Ер нь боловсролын салбарт үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа хувийн байгууллагууд ихэнхдээ төрийн боловсролыг чирч яваа газрууд шүү дээ. Манайхан Кембрижийн боловсрол гээд ярьдаг. Тэр бол Орчлон сургууль дээр хэрэгжүүлж эхэлсэн стандарт. Үүнийг дагаад бусад төрийн сургуулиуд нь энэ стандартаар явъя гэх болсон.  Товчхондоо “өөхтэй хавиргаа түрүүлээд идэж байгаа” юм шиг л харагдана даа. 

-Ярилцсанд баярлалаа. Таны ажилд амжилт хүсье.

http://orgilmaa.niitlelch.mn/