Монголын орчуулагчдын эвлэлийн
ерөнхийлөгч, МЗЭ-ийн болон Д.Нацагдоржийн нэрэмжит шагналт зохиолч, яруу найрагч,
“Алтан Өд”-ийн хошой шагналт орчуулагч Ононгийн Чинбаярыг Оросын нийслэлээс түр
ирээд байхад нь уулзаж ярилцлаа. Тэрээр Дээрхийн гэгээн XIV Далай лам
Данзанжамцын есөн боть сургаалыг эрхлэн гаргасан бөгөөд Америкийн нэрт зохиолч
Хэрман Мэлвиллийн “Моби Дик буюу цагаан халим”, Ирландын нэрт зохиолч Жэймс
Жойсын “Үлисс” роман, Нобелийн шагналт зохиолч Габриель Гарсиа Маркесийн
“Хурандаад хэн ч бичихгүй”, Оскар Уайлдын “Дориан Грейн хөрөг”, Франц Кафкагийн
“Шүүх ажиллагаа”, Херман Хессегийн “Талын чоно” зэрэг бүтээлүүдийг эх монгол
хэлнээ буулгасан бичгийн хүмүүн билээ.
-Дэлхийд алдартай М.Горькийн нэрэмжит
Утга зохиолын дээд сургуулийг тэртээ ерээд онд дүүргэсэн монгол оюутан ямар
чиглэлээр мэргэжил дээшлүүлж Москвад сураад байна даа?
-ОХУ-ын Засгийн газрын буцалтгүй тусламжаар Иван
Федоровын нэрэмжит Москвагийн Хэвлэлийн их сургуулийн Утга зохиолын тэнхимд
эрдмийн ажил эрхлэн суралцахаар өнгөрсөн намар явсан. Багш маань Киргизийн их
зохиолч Чингиз Айтматовын амьдрал, уран бүтээлээр докторын зэрэг хамгаалсан
Татъяна Тимофена Давыдова гэж мундаг хүн бий. Миний эрдмийн ажлын сэдэв бол
1920-иод оноос өнөөг хүртэлх Монголд орчуулагдсан гадаадын уран зохиолыг
тоймлосон диссертаци бичих юм. Бичих ёстой зүйлээ үндсэндээ хагас жилийн дотор
биччихээд нутагтаа ирлээ.
-Өнгөрөгч зууны хориод оноос орчуулагдсан
бүтээлүүдийн жагсаалт овоо уртхан юм гарах байх аа?
-Монголын шинэ үеийн утга соёлын ерэн жилийн
түүхэнд манай бичгийн мэргэд, нэрт гүүш нар маань дэлхийн маш олон бүтээл
зохиолыг монголчилж. Зөвхөн каталоги нь гэхэд таван ботиор хэвлэгдсэн байдаг юм
байна. Хуучнаар Лениний номын сангаас авч хэрэглэж байна.
-Таны өөрийн чинь орчуулсан номууд гэхэд
л нэлээд олон байгаа даа?
-Би хориод ном орчуулсан. Дээрхийн гэгээний есөн
ботиос гадна уран зохиолын орчуулгын арван гурван ном байна.
-Та эрдмийн ажлын зэрэгцээ орчуулга, уран
бүтээлдээ хэр анхаарч байна?
-Усыг нь уувал ёсыг нь дага гэгчээр Оросын
нийгэмд хориотой байсан зохиолч Андрей Платановын “Чэвэнгүр” хэмээх романыг
орчуулаад явж байна. Чэвэнгүрийн колони гэж байсан юм билээ. Тэр газраар
нэрлэгдсэн роман л даа. 1929 онд бичигдсэн ч 1988 он хүртэл хэвлэгдэхгүй байсан
хориотой бүтээл. 1989 онд тэр ном хэвлэгдээд намайг Горькийн сургуульд
хоёрдугаар курст очиход есдүгээр сарын 1-ний өдөр зохиолчын дурсгалын самбар
тавигдаж байсан юм. Хорин долоон жилийн дараа гадны хэлэнд орчуулагдахад
түвэгтэй гэж оросууд ярилцдаг энэ алдартай зохиолыг барьж авлаа. Андрей
Платановыг Орос Жойс гэлцэх нь ч бий. Би зохиолчийн Воронежид очиж, танилцаад
орчуулгаа төгсгөвөл хамаагүй амьд болох байх гэж бодож байгаа. Воронежид Оросын
их зохиолч Иван Бунин төрсөн. Яруу найрагч Осип Мандельштам тэнд цөллөгт
байхдаа хамгийн сайн шүлгүүдээ бичиж байлаа.
-Москвад хориод жилийн дараа очиход
оюутан цагийн дурсамж аль хэр сэдэрч байна?
-Оюутан цагийн найз нөхөд, багш нартайгаа
уулзахад уран бүтээлчийн хувьд их сайхан байна. Монголд тодорхой хэмжээгээр
ахуйдаа баригдаж байсан бол тэнд зөвхөн эрдмийн ажил, уран бүтээлээ л хийж
номын санд сууж, бичгийн ширээтэйгээ найзлаад байж байна. Горькийн сургуульд
Г.Аюурзанатайгаа нэг өрөөнд дөрвөн жил хамт байсан үе их санагдаж байлаа.
Ирэхээсээ хэдхэн хоногийн өмнө нэг алдартай багштайгаа уулзлаа.
-Хэн гэдэг багш билээ?
-Нэрт монголч эрдэмтэн, багш Клара Николаевна
Яцковскаятай сургуулиа төгссөн цагаас хойш 22 жилийн дараа гэрт нь очиж
золголоо. Ерэн нас сүүдэр зооглож буй түүний хувьд отгон шавь нь гэрт нь
зочилсонд сэтгэл нь хөдөлж байна. Цаг хугацааг ухрааж нэг, хөрвүүлж нэг
ярилцсаар нар хэвийсэн хойно намар эрт зуслангаас нь ирүүт уулзах ерөөл талбин
гэрээс нь гарахад хөл муу, олон жил хос таягтай явж буй ч гэрийнхээ үүдээр гарч
цахилгаан шатанд суулгаж өгсөн. Энэ ямар их хүндэтгэл байсныг мэдэрсэн ч гэртээ
ирээд бэлэглэсэн номыг нь эргүүлж суутал, тээр жил Ц.Дамдинсүрэн гуайг
Москвагийн метроны урсдаг шат хүртэл үдэж өгч байсан тухай дурсамжиндаа
өгүүлснийг олж уншаад сэтгэл үнэхээр догдолсон. Монголын төлөө сэтгэл зүрхтэй
ийм агуу эрдэмтэн эгэл даруухан амьдарч байна. М.Горькийн сургуульд бэлтгэсэн
хоёр ч орчуулгын ангид мэргэжлийн хичээл зааж, Монголын луухгаруудын амьдрал,
уран бүтээлийг судалж, Д.Нацагдорж, Ц.Дамдинсүрэн, М.Цэдэндорж гээд олон
найрагчийн шүлэг, найргийг оросчилсон багш маань надад их урам хайрлалаа. “Нас
өндөр ч цаг бусаар явчихгүй бол О.Дашбалбарын яруу найргийн хэл зүйн талаар
бичиж буй бүтээлээ дуусгачих юмсан” гэж байна. Мөн чамд хэрэг болж мэдэх юм
гээд А.П.Чеховын монгол орчуулгын тухай нийтлэл бичих бодол төрснөө ч бас
хуучиллаа.
-Г.Аюурзана, О.Чинбаяр гэдэг хоёр хүн
Монголын утга зохиолын ертөнцөд өөрсдийн зохиол бүтээл, орчуулгаараа тодорхой
орон зайг эзэлжээ. Харин хамт сурч байсан бусад нөхөд чинь ямаршуу явдаг бол?
-Манай сургуульд социалист тогтолцоотой байсан
Куба, Вьетнам, Болгар зэрэг орны оюутнууд голдуу сурдаг байсан. Манай групп
орчуулгын гэхэд болохоор. Эндээс манай Аюур шиг цөөхөн яруу найрагч төрсөн. Бид
Монголоосоо тавуул байлаа. Манай Чингис судлаач Ишдоржийн Оюун Германы Бонн
хотод ажиллаж амьдарч байна. Төрийн зохиолч Жамбын Пүрэв гуайн хүү Эрдэнэсүхийн
гэргий шүү дээ. “Сод Монгол” компанийн захирал Цогт-Очирын Анандбазар байлаа.
Дагвадоржийн Ургаа Их Британи-Умард Ирландад суух ЭСЯ-нд ажиллаж байна.
-Орос оюутнуудаас алдартай зохиолчид
төрөв үү?
-Манай ангийн охин Садур гэж жүжгийн зохиолч
Герман, Орост нэлээд алдаршсан байна. Орост сая Багшийн дээд сургуульд “Садурын
жүжгийн зохиолын онцлог” гээд илтгэл тавигдаж байна лээ. Бидэнтэй ойролцоо
суралцаж байсан Максим Амелин гэж сайн зохиолч байна. Манай Буриадын яруу
найрагч Амарсанаа Улзытуев Оросын утга зохиолын ертөнцөд оросоор толгой холбож
бичдэгээрээ шинэчлэл хийж гайхагдаж байна. Сая хоёр дахь номынх нь нээлтэд
Эдаурд Лимонов нарын алдартай зохиолчид ирж оролцсон.
-Манай яруу найрагч Батжаргалын
Одгэрэлийн орчуулсан “Бадрангуй суутнууд”-ыг бичсэн зохиолч мөн дөө?
-Тэр нөхөр Амарсанаа Улзытуевын тухай “Чингисийн
цусны билиг танхай найрагч Москваг байлдан дагуулж байна” гэх ухааны юм хэлсэн
байна лээ.
-“Чэвэнгүр”-ээ хэзээ уншигчдад хүргэх
бол?
-Энэ ондоо багтааж Монголдоо хэвлүүлэхээр
төлөвлөлөө. Зохиолч Аюурзана редакторлохоор зөвшөөрсөн. Өмнө нь миний орчуулсан
“Дориан Грейн хөрөг”, “Моби Дик”, “Үлисс” гурвыг Аюур маань хянасан юм. Оросын
утга зохиолын нэг акулыг орчуулсан юм чинь Горькийн утга зохиолын сургуульдаа
энэ талаараа илтгэл тавья гэж бодож байгаа. Оросын ховрой зохиолч Сергей
Довлатовын өгүүллэгийн түүврийг миний дүү, орчуулагч О.Чинзориг орчуулсныг
нутагтаа ирүүт редакторлож хэвлэлд шилжүүллээ. Чингисийн талбайд удахгүй болох
номын баярын үеэр хэвлэгдчихнэ. Энэ зохиолч бол ЗХУ-д дарамтанд орж, зохиол
бүтээл нь хэвлэгдэхгүй болоод 1978 онд АНУ-д цагаачлаад 1990 онд нас барсан
хүн.
-Монголын орчуулагчдын эвлэл сүүлийн үед
ямар ажил хийв?
-Залуу орчуулагчдынхаа бүтээлээр гурав дахь
жилдээ “Сонгомол өгүүллэгийн дээжис” ном хэвлүүллээ. Анхны уралдаанд Батсуурийн
Баясгалан нарын овоо цэгцэрчихсэн орчуулагчид оролцож байсан. Одоо тэгсэн Орхан
Памукийн “Цас” романыг монголчилчихсон мундаг орчуулагч болсон байна. Ирэх
есдүгээр сард Москвад Олон улсын орчуулагчдын дөрөвдүгээр их хурал болох гэж
байгаа. Би Монгол Улсаа төлөөлж илтгэл тавьж оролцоно. Их гүүш Г.Аким гуай очиж
илтгэл тавих байх. Ямартай ч Аким гуайгаар Чингиз Айтматовын “Цаазын тавцан”,
Маркесын “Зуун жилийн ганцаардал”-ыг хэрхэн орчуулсан талаар Горькийн сургууль
дээр илтгэл тавиулна гээд багштайгаа ярьсан байгаа.
-Та зохиолч, яруу найрагч хүн. Өөрийн
уран бүтээлийн талаар нэг их ярьсангүй дээ?
-Утга зохиолын магистрын зэрэг хамгаалахдаа
орчуулж байсан Оросын алдарт яруу найрагч Фет, Тютчев, Блок, Бунин нарын
шүлгүүдээ цахим дээр тавьтал хүмүүс ном болгож хэвлүүлээч гэж их хандаж байна.
Миний хамгийн ойрын үеийн зорилго бол өгүүллэгүүдээ Оросын утга зохиолын
сэтгүүл, сонинуудад хэвлүүлэх бодол байна. Аюурын хэдэн бүтээл гарсныг эс
тооцвол манай зохиолчдын бүтээл сүүлийн хориод жил Оросын уншигчдад хүрсэнгүй.
Эрдмийн ажил хийхээр үргэлжилсэн үгийн зохиол бичмээр санагдаад байгаа. Цэндийн
Нямаа багшийн маань ч захиас намайг өгүүллэгт уруу татаад байна.
No comments:
Post a Comment