Н.Энхбаяр: Шударга ёсыг олонх болгохын төлөө явна

2011 оны 1 сарын 31

Саяхан Онц их хурлаа хийсэн

МАХН-ын удирдах бүрэлдэхүүн

хэвлэлийн бага хурал хийлгэлээ.

МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр,

дэд дарга Ц.Шинэбаяр, ерөнхий

нарийн бичгийн дарга Н.Удвал,

Иргэний хөдөлгөөн хариуцсан

нарийн бичгийн дарга Л.Цог,

Төрийн бус байгууллага хариуцсан

нарийн бичгийн дарга Ю.Атар,

Гадаад харилцаа, сургалт, судалгаа

хариуцсан нарийн бичгийн дарга С.Молор-Эрдэнэ, Хэвлэл, мэдээллийн байгуулагатай

харилцах, олон нийтийн санаа бодлыг судлах асуудал эрхэлсэн нарийн бичгийн дарга

Д.Өрнөхбаяр нар түүнд оролцсон юм.

МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр хурлын эхэнд товч мэдээлэл хийв. Тэрбээр “Онц их хурал нь

ард түмний хүсэн хүлээсэн, тэдний шаардлагаар хуралдсан, ард түмний индэр болсон

хурал боллоо. Үүнийг хийлгэхгүй гэж МАН-аас идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулсан.

Ард түмэн хүлээсэн, шаардсан учраас, тэдний даалгавраар хурал их амжилттай боллоо.

Цаашдаа ард түмнийхээ талд байнга байж, хүсэн хүлээсэн идэвхтэй үйл ажиллагаа

явуулах үүрэг хүлээж удирдах албан тушаалд сонгогдлоо” гээд удирдах бүрэлдэхүүнээ

танилцуулав. Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Н.Удвалын мэдээлснээр МАХН нь

дотоод ардчилалтай, гишүүд нь эрх мэдэлтэй, тэдэнд боломж олгодог байдлаар дүрмээ

боловсруулжээ. Намыг Чингис хааны аравтын системээр зохион байгуулахаар болсноо

хэллээ. Бага чуулган зэрэгт хоёр жил, хагас жилээр ротацийн сонгууль явуулах бөгөөд

мөнгөний төрийг өөрчлөх, монголчуудын оюун санааг өөрсдийгөө үнэлж чаддаг болгон

өөрчлөх, авлига, ажилгүйдэл, ядуурал, байгалийн доройтол, архидалттай тэмцэх, төр,

үндэсний аюулгүй байдал, монгол хүний амьдрал, залуучуудын хөгжилд чанарын өөрчлөлт

гаргах зэргийг тусгасан мөрийн хөтөлбөртэй нам болохоо мөн танилцуулав. Үүний дараа тэд

сэтгүүлчдийн асуултад хариулсан юм.

-МАХН-ын дэд дарга Ц.Шинэбаяр УИХ-ын гишүүн. Тэгэхээр танай намыг парламентад

суудалтай нам гэж үзэж болох уу. Улсын дээд шүүхэд МАХН гэдэг нэрээр бүртгүүлэхэд

учрах саад байна уу. Эсвэл бүртгүүлэхдээ өөр нэрийн хувилбартай очих уу?
Ц.Шинэбаяр: -МАН 2008 оны сонгуульд МАХН нэрээр орсон. Нэрээ сольсон тул МАН

гэдэг нам сонгуульд ороогүй. Хоёр зуу орчим мянган хүн МАХН гэдэг нэр дээрээ үзэл

бодлоороо нэгдээд байна. Тэгэхээр бидэнд МАХН гэдэг нэрээ сэргээж авах бололцоо байна.

МАХН гэдэг нэрээ эргүүлж авахаар Улсын дээд шүүхэд хандахад МАН нэрээ өөрчилснөө

бүртгүүлсэн тул МАХН нэрийг авах бололцоотой гэсэн хариу өгсөн. МАН гэдэг нэрийг л

өөр хуулийн этгээд хэрэглэхгүй байх хуулийн заалттай. УИХ-д одоо МАН 45, Ардчилсан нам 27,

ИЗН нэг, Ногоон нам нэг суудалтай, бие даагч нэг байна. Одоогоор би бол сул гишүүн.

Харин намаа Улсын дээд шүүхэд бүртгүүлсний дараа МАХН парламентад суудалтай нам болно.

Н.Энхбаяр: -МАН-ын удирдлага 2008 онд Үндсэн хууль зөрчиж Ардчилсан намтай хамтарсан

Засгийн газар байгуулсан. Сая МАХН-ыг алга болгож МАН гэдэг нам байгуулсан. Ингэснээр

2008 онд УИХ-д энэ намаас сонгогдон гарч ирсэн гишүүдийн нэр, хаяг будилсан.

Сонгуульд МАН ороогүй, 45 гишүүнд УИХ-д суудал байхгүй. Бүлэг байгуулах боломжгүй.

Эсвэл 45 хүн МАХН-ын бүлэг байх ёстой, эсвэл бие даагч гишүүд л болох байх. МАХН

Улсын дээд шүүхэд бүртгүүлэхдээ нэрээ сэргээн авч хэнтэй ч хамтарч ажиллах боломж байгаа.

Шударга шүүх байгаа бол Улсын дээд шүүх бүртгэнэ. Намын дарга нар асуудлыг дураараа

шийддэг байдлыг таслан зогсооно. Сонгуульд нэг нэрээр ороод дараа нь сольдгийг

зогсооно. Ардчилангуйлал /ардчилал, дарангуйлал гэсэн хоёр үгийн нийлбэр гэнэ/

бий болсон. Сонгуулийн амлалт, ажилгүйдэл, ядуурлаас бултаж байна. МАН-ын

батлах солих ажил ихээхэн сүржин болж байна. Батлах бол хөнжил, боов, бэлэг дагуулж өгдөг

зүйл биш. Хүн бол мал биш. Малд л асуулгүйгээр тэмдэг тавьж болно. Хүнийг тэгж болохгүй.

Энэ бол гишүүдтэйгээ яаж харилцаж ирсний илрэл. Надаас асуулгүйгээр Бага хурлын гишүүн

болгосон. Тэгэхээр энгийн гишүүддээ яаж хандах нь ойлгомжтой. МАХН бол зоригтой,

зарчимтай, ухамсартай хүмүүсийн байгууллага. МАХН-ын онц их хуралд хүмүүсийг явуулахгүй

гэсэндээ зарим аймгийн онгоцны нислэгийг бүтэн нэг өдрөөр хойшлуулсан. Үүний цаана

хэчнээн хүний ажил, амьдрал хохирохыг тооцоолж үзээгүй. Ийм зүйлийг сөрч МАХН-ын

гишүүд онц их хуралдаа ирсэн.

-Гуравдугаар сарын 1-нд намын 90 жилийн ой болно. Аль намын баяр болох вэ.

Мөн МАХН гэдэг нэрээр бариулсан, бариулж байгаа байрны асуудал байна?
Н.Энхбаяр: -Нэг түүхтэй хэд хэдэн нам байж болно. Харин аль нэг нь түүхийг өмчилж

болохгүй. Ойг ч өмчлөхгүй. Гэхдээ бид гуравдугаар сарын 1-нд сайн бэлдэнэ. МАН

Монголын ХХ зууны түүхийг өмчилж болохгүй л дээ. Энэ нам 86-87 жил МАХН гэдэг

нэртэй явж ирсэн. МАН гэдэг нэрийн утгыг сонирхвол янз янзын юм гарч ирдэг.

МАХН-ын шатсан байр бол ЗХУ-ын зээлийн хөрөнгө дотор ордог. Энэ бол Монголын

ард түмний зээл болохоос нэг намын зээл биш. Яагаад шатсан, яагаад шатаасан

гэдэг жич асуудал. Одоо нэг байрыг хандиваар босгож байна. Үүний цаана ямар авлига,

ямар сэжигтэй мөнгө явж байгааг мэдэхгүй.

-МАХН хуучин биш шинэ нам гэж байна. Та өөрөө шинэ хүн болж чадах уу?
Н.Энхбаяр: -Хүн өөрөө өөрийгөө байнга шинэчлэх хэрэгтэй. Тэнгэрээс бууж ирсэн нэг ч

хүн байхгүй. Шинэ төр, шинэ нам, шинэ хүнийг бий болгохын төлөө би намын

гишүүдийнхээ итгэл, даалгаврыг дааж ажиллана. Би 1996 онд МАХН-ыг сонгуульд унаад

байхад ерөнхий нарийн бичгийн дарга, дараа нь МАХН-ын дарга болсон. Хүнд хэцүү

үед ачаа үүрэх тавилантай хүн юм байлгүй. Ээдрээтэй, хүнд байдалд нам орсон үед

гишүүдийнхээ итгэлийг авч явах хувь тавилан байна. Одоо шударга ёс цөөнх болжээ.

Шударга ёсыг олонх болгохын төлөө явна. Хэтэрхий намчирхдаг алдаа манай дарга нарт байдаг.

Үүнээсээ алддаг. Би ч тэгж байсан байх.

Намуудын санхүүжилтийн асуудлыг яаралтай шийдэх хэрэгтэй. Хандивт барьцаалагдаж

20 жил боллоо. Мөнгөний худлаа хоосон амлалттай сонгуулийн тогтолцоо үеэ өнгөрөөлөө.

Хорин жил ардчилал гэж ард түмнээ молигодлоо. Хорин жилийн дараа ардчилангуйллыг

тогтоолоо. Хорин жил ардчилал ярьсан зарим хүн одоо төр, засгийн алдааг хэлж жагсч цуглавал

эрүүгийн ял онооно гээд хууль гаргаад сууж байна. Хүн хувирч байна. Бид шударга ёсны

төлөө хувирах ёстой. Харин битгий муу тал руу хувираасай.

-МАХН-д ирэх жил сонгуульд орох боломж бий юү. Улс төрийн намуудын тухай хуулиар

сонгууль болохоос 18 сараас дотогш хугацаанд байгуулагдсан нам сонгуульд орох

эрхгүй гэсэн заалт бий?
Ю.Атар: -Энэ заалт хүчингүй болсон. Хугацаа заахаа больсон. Тэгэхээр МАХН

сонгуульд орох бололцоотой.

-С.Молор-Эрдэнэ докторт намын дарга болно гэж итгэж байсан залууст ямар итгэл

найдвар өгөх вэ?
С.Молор-Эрдэнэ: -Би нэрээ дэвшүүлнэ гэж хэлээгүй. Монголд улс төр үнэн дүр төрхөөрөө

эргэж ирнэ гэж итгэдэг. Миний өөрчлөлт хийх цаг ирнэ. Удахгүй шүү гэж хэлье.

-Танд дарамт ирж байна уу?
Н.Энхбаяр: -Дарамт ирж байна. Цаашдаа ч байх юм шиг байна.

-МАХН-ын ХХYI их хурлаар МАН гэдэг шинэ нам байгуулсан. Гэнэтхэн туг,

бэлгэдлээ солиод гараад ирсэн. Л.Цог та хуульч хүн. Үүнийг анзаарсан уу?
Л.Цог: Тэр их хурал дээр МАН гэдэг зохиомол зүйл гарч ирсэн. Сонгуульд орсон намд нэр,

мөрийн хөтөлбөрөө өөрчлөх нь хориотой байдаг. Үнэхээр шинэ нам бий болсон.

-МАХН бүртгүүлсний дараа УИХ дахь МАН-ын бүлэг, хамтарсан Засгийн газар байгуулсан

алдааг засахын төлөө ажиллах уу?
Н.Энхбаяр: -МАН-ын 45 гишүүн бол одоо бие даагчид. МАХН-ыг Улсын дээд шүүхэд

бүртгүүлсний дараа шударга ёсны төлөө үйл ажиллагаа өрнөнө. Үүний төлөө тэмцэх

эрэмгий гишүүд аль ч намд бий. Хамтарсан Засгийн газар бол хууль зөрчиж байгуулагдсан.

Дөч гаруй суудал авсан нам хорь гаруй суудалтай намтай хамтарч Засгийн газар

байгуулсан нь хариуцлагаас мултрах, авлига, хээл хахуулиа нуух гэсэн хэрэг.

Олонх болсон нам дангаараа засгаа бүрдпүүлэх хэрэгтэй. Долдугаар сарын 1-ний үйл

явдлыг судалж таван хүний амь насыг бүрэлгэхэд хэн буруутай вэ гэдгийг бодох ёстой.

Монголын ядуурал 40 хувьд хүрч байна. Хэвлэл, мэдээллийн хяналт илүү хэрэгтэй

болж байна.

-Таныг “авлигын загалмайлсан эцэг” гэдэг, яагаад?
-“Дээдсийн хүрээлэн” гэдэг сонин байсан. Тэдний ажилтнууд, тэдний танил талын дунд

нэг судалгаа явуулаад хэдэн хүний зохиомол нэр гаргасны нэг би юм гэнэ лээ. Би албан

тушаалаа өгөөд хоёр жил болж байхад Монголд авлига улам цэцэглээд байна шүү дээ.

Сая тэр жагсаал цуглааныг хэн зохион байгуулав. МАК-ийн Нямтайширын хүү Н.Номтойбаяр

гэдэг залуу гол ачааг зохион байгуулсан. Нямтайшир МАХН-ын шинэ байранд нэг

тэрбум төгрөг хандивласан Тэгэхээр цаана нь түүнээс давсан орлого байж таарна.

Монголын нүүрсийг хэтэрхий хямд өгч байгааг би тухайн үед шүүмжилж байсан.

Үүгээр хэвлэлийн бага хурал өндөрлөлөө. МАХН-ын дарга нар хэвлэл, мэдээллийн

байгууллагын хяналтын үүрэг урьд урьдаас илүү болж байгааг сануулсаар байв.

Д.ОЮУНЦЭЦЭГ