Лу.Гантөмөр: АН-ын цорын ганц лидер бол Ц.Элбэгдорж

Боловсролын сайдтай ярих сэдэв зөндөө байна. Гэхдээ би энэ удаа улс төрийн сэдвээр түүнтэй хөөрөлдөх хүсэлт тавьсан юм.Үргэлжлэл нь мэдээж салбарын сэдэв.Өнөөдөр улс төр хийгээд улстөрчдийг магадгүй бид өөр нүдээр харж, тэнд болж буй олон өөрчлөлтийг шинжиж, харах өнцөг, хийх дүгнэлтээ ч шинэчлэх цаг ирсэн байхыг үгүйсгэхгүй. Өнөө цагийн Засгийн газрын нэгэн гишүүн, УИХ-ын гишүүн Лу.Гантөмөр жишээ нь олон юмыг биднийхээс өөрөөр харж, өөрөөр тайлбарлаж байгаа юм. Ингээд бидний ярианд анхаарлаа хандуулна уу.

-Хавар бол ажил хэргийн талаасаа боловсролын улирал ч юм шиг санагддаг юм.Хүүхдүүд хувь заяагаа шийддэг. Айл гэр  болгон дагаад хөдөлгөөнд ордог ийм үе л дээ. Нөгөө талаас улс төрийн синдром эхэлдэг улирал ч гэдэг.Аль ч талаасаа цагаа олж уулзаж байна гэж бодож байна.Давхар дээлний сэдэв бужигнаж байгаад хаагдлаа.Эргээд харахад сайд нар бүгд давхар дээлээ тайлах хүсэлгүй байсан нь тодорхой болчихлоо.Та ч ийм бодолтой байв уу?

-Бидэн дотор давхар дээлийг тайлахгүй гэж байгаа хүн алга.Тайлах цаг хугацаа чинь хэзээ юм бэ.Тайлахын тулд тэр нэмэлт харилцааны дүрмүүдийг чинь хэзээ хийх юм бэ.Ийм л хоёр асуудал байгаа юм.Тэгээд энэ хоёр асуудлыг яриад явахаар нэг хэсэг хүмүүс нь өнөөдрийн Засгийн газрыг хөдөлгөхийн тулд одоо тайлах ёстой гэж үзсэн.Харамсалтай нь Үндсэн хуулиар яаж Засгийн газрыг огцруулах талаар нэг бүрчлэн хэлээд өгчихсөн учраас дахиад л хууль зөрчинө.Тийм учраас хуулиар хорьчихсон юмыг одоо хийж болохгүй болчихоод байгаа юм.Хоёрдугаарт, яг энэ цаг үед засаг хөдөлснөөр байдал улам муудна гэдэг нь эрх баригчдад ирж байгаа сигнал.Энэ сигналыг л аваад санал хураалтад орж байгаа юм.Тийм учраас өөрийгөө хамгаалж байгаа ч юм шиг нэг тийм дүр зураг харагдаад байгаа юм.Энэ мэдээж бидэнд таагүй.Нөгөө талдаа бид ард түмэнд сайхан муухай харагдахаас илүүтэйгээр ард түмний төлөө төлөвлөсөн ажлаа нугалах нь илүү ач холбогдолтой биш гэж үү.Ийм л нөхцөлд бид сонголт хийж санал хураалтад орсон.

-Нөгөө талаас тоглоомын дүрмийн эзэн буюу гол дүр дугараагүй байсан шүү дээ.Тийм тохиолдолд танай нам дотор бодитой бужигнаан болохгүй биз дээ.Бүлгийн бодлого сөрсөн дөрвөн кноп тойрсон баахан яриа явсан.Засгийн газраас хэвлэл рүү мөнгө оруулж тэднийг авлуулж байна гэх мэт.Ийм юм үнэхээр байх уу?

-Сая бол ийм сонголтон дээр ирлээ шүү дээ.Ард түмэнд таалагдах сонголт хийх юм уу.Ард түмнийхээ төлөө сонголт хийх юм уу гэсэн.Улстөрчид ард түмэнд таалагдахын төлөө л дуугарч ирсэн.Гэхдээ ард түмэнд таалагдахын төлөөх тэр их давтагдсан үйлдлүүд нь Монголыг ямар байдалд хүргэснийг та сайн мэдэж байгаа шүү дээ.Хүн болгонд сая төгрөг өгч бид юу боллоо.Сая жишээ нь, бүлгээрээ давхар дээлээ тайлъя гэдэг санал хураалтад ормоор л байгаа байхгүй юу.Яг үнэнийг хэлэхэд. Гэхдээ бид ард түмэнд таалагдах гэхээсээ илүүтэйгээр ард түмний төлөөх сонголт хийе гэж  шийдвэр гаргасан. Нөгөөтэйгүүр Ерөнхийлөгч энэ хуулийг өргөн барьсныхаа дараа ард түмэнд маш тодорхой байр суурь хэлсэн.Энэ хууль 2016 оны сонгуулийн дараа хэрэгжинэ.Тийм учраас наана нь энэ хуулиар далимдуулж засаг оролдох оролдлого гарах юм бол би хориг тавина гэж.Өөрийнх нь байр суурь бол маш тодорхой байсан.Нөгөө талаас бид дотроо муудалцаад л, Х.Баттулгыгаа ч юм уу хараагаад байх ерөөсөө шаардлага байхгүй.Энэ хуулийг хэлэлцэх гээд ороод ирэхэд бүгдээрээ л саналаа өгөөд хэлэлцье гэсэн.Яагаад гэвэл энэ бол зөв зарчим.Хамгийн гол нь энэ зарчмыг хэрэгжүүлэхийн тулд наана нь зөв механизм бүрдүүлэх хэрэгтэй.Их хурал, Засгийн газрын харилцааг зөв болгох хэрэгтэй.Ерөнхий сайдад тэр зохих ёсных нь эрх мэдэл очих ёстой.Ингэж байж энэ Ерөнхий сайд гэдэг хүн, намын дарга гэдэг хүн хариуцлагаа хүлээдэг болох юм.Тэгэхээр одоо нам дотор айхтар бужигнаад, нэгнийгээ шоглоод байх тийм шаардлага алга байна.Тийм нөхцөл байдалд ч бид хүрээгүй. Тэртээ тэргүй  Ардчилсан нам өнөөдөр урьд хожид байгаагүйгээрээ өөрсдийнхөө бодлогыг хэрэгжүүлэх бүрэн бололцоотой байна. Ерөнхий сайд нь, УИХ-ын дарга нь, дээр нь Ерөнхийлөгч нь байж байгаа.Ийм цаг үед бид зүгээр нэг санал хураалтад ороод хоёр гурван хүн эсрэг кноп дарсны төлөө тэр хүмүүсээ баалах тоглолтыг хийхгүй шүү дээ.

-Улс төрийг гаднаас нь давалгаалуулах давалгаа дотроо байгаа улс төрөөсөө илүү том болоод явчих юм.Гэхдээ Х.Баттулга гишүүн Ерөнхийлөгчөөс ямар нэг “мессеж”-гүйгээр хөдлөх үү.Ийм асуулт гарч ирж байгаа юм л даа.Ер нь бол эрх баригчидтай Ерөнхийлөгч тусгайлан уулздаг биз дээ?

-Ц.Элбэгдорж Ерөнхийлөгч бол Ардчилсан намын лидер.Улс төрийн нам бол нэг л лидертэй байдаг юм байна.Тэрийг би сүүлийн үед маш их анзаарч байна.Тэгэхээр энэ лидерээ нам бус болгодог нь л буруу юм байна.Жишээлбэл, цаашдаа яах вэ гэхээр Монгол улсын Ерөнхийлөгч улс төрийн намаас нэр дэвшиж байгаа бол тэр улс төрийнхөө намын гишүүнчлэлийг хадгалах л хэрэгтэй.Тэр намынхаа хуралд суудаг байх хэрэгтэй.Намаа шийдвэр гаргахад нь оролцдог байх хэрэгтэй.Ингэхгүй бол лидер нь нам бус болчихоор наана нь дур дураараа тоглолтууд гарч ирдэг.Нэг хэсэг нь тэр хүнээс ямар мессеж ирэх нь үү гээд л хараад байдаг.Нэг хэсэг нь “мессеж” авлаа ч гэдэг юм уу, тийм нэг дам янз бүрийн байдлаар асуудал үүсгэх юм ажиглагддаг.Урьд нь ч гэсэн Н.Энхбаяр, Б.Багабанди хоёрын харилцаа ямар байлаа.Дараа нь С.Баяр, М.Энхболд нар Н.Энхбаяр Ерөнхийлөгчтэй ямар харилцаатай байлаа.Энэ байдал юу харуулаад байна вэ гэхээр үнэхээр улс төрийн намын идеалыг тээж явж байгаа хүн нь ерөөсөө л тэр намын лидер нь.Өнөөдөр харахад манай намын лидер гарцаа байхгүй л Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж.

Тэгэхээр лидер нь бусдыгаа удирдаж, чиглүүлж явах нь өөрөө энэ ардчилсан ертөнцийн чинь зарчим юм байна шүү дээ.Улс төрийн намын чинь зарчим нь юм байна.Нэг үгээр хэлбэл лидер нь сүүдэрт ороод удирдана гэдэг бол байж болохгүй л байгаа байхгүй юу.Энэ бол зүгээр л тогтворгүй байдлыг бий болгодог.

-Хамтарч яваа МҮАН байсхийгээд л салангид мэдэгдэл хийдэг.МАН мэдээж тоглогчийн хувьд өгөөш л гарвал шүүрч авах нь ойлгомжтой.Гэрийн дотоод уур амьсгалд төвөгтэй юм ер нь байна уу?

-Ер нь бол “Шударга ёс эвсэл” өөрөө цул байх эсэхээс олон юм шалтгаална л даа.Мэдээж үүнээс илүү чухал нь Ардчилсан нам өөрөө цул байх хэрэгтэй.“Шударга ёс эвсэл”-ийн хувьд удирдлагын хомсдол бас байх шиг байна.Хүмүүс нь цул биш байр суурь их зарладаг. Ер нь энэ пропорцианаль систем дээр  намын жагсаалтаар орж байгаа хүмүүс нэг зүйлийг их хатуу ойлгох хэрэгтэй л дээ. Намын хөтөлбөрийн төлөө намын шийдвэрийг ягштал дагана гэдгээ л тангараглаж байж ийм юманд оролцож байгаа юм шүү дээ.Тэрнээс дур зоргоороо байна гэж байгаа бол бие даагаад нэр дэвших хэрэгтэй.Тойрог дээр очоод гарах хэрэгтэй.Ер нь улс төрийн намын сонголт хийнэ гэдэг бол нийтийн эрх ашгийн төлөө өөрийнхөө зарим нэг чөлөөт байдлыг хумиулахыг л хэлж байгаа юм шүү дээ.Өнөөдрийн байгаа дүр зураг тэр зарчим нь, өөрөө өөрийгөө захирах тэр тал нь үнэхээр сул байна.Ийм сул байдлаа ардчиллын буруу гэж сүүлдээ ярьцгаадаг.Энэ бол зүгээр хувь хүмүүсийн улстөрчийнх нь хувьд төлөвшсөн төлөвшлийнх л хэмжээ.

-Өнгөрсөн сонгуулиар манай улс төрийн амьдралд хүчтэй, нөлөөтэй явж ирсэн МАН хүнд цохилт амслаа.Одоо ч гэсэн бүтэлгүйтэл нь үргэлжлээд л байгаа харагдах.2016 онд энэ нам томоохон сэргэлт авч чадах болов уу.Та жишээ нь, юу гэж харж байна?

-Сэргэлтийнх нь тухай ярихад бол эрт байна л даа.Сүүлд гарсан нэг судалгааны дүнг харахад МАН-ын уналт зогсоогүй байна л гэж харагдаж байна лээ.Дахиад цаашаагаа унах байх.Зүгээр хаана очиж зогсоод, тэндээсээ яаж сэргэх юм гэдэг нь МАН-ын удирдлагуудын бодох ёстой зүйл байх.Ер нь улс төрийн намууд нэг зүйлийг л сайн ойлгомоор юм шиг харагддаг.Юу вэ гэхээр ард түмэн биднийг юугаар илүү дэмждэг юм бэ гэдгийг.Жишээлбэл, Ардчилсан намыг илүү нээлттэй байж чаддаг гэж ард түмэн хардаг.Илүү шударга байдаг гэж хардаг. Тийм учраас  бид ард түмэнд юугаараа ойрхон гэдгээ л мартаж болохгүй. Манай намынхан нэг л их том дарга царайлаад эхлэх юм бол ард түмэн хэзээ ч зөвшөөрөхгүй. Харин ч жаргал зовлонгоо хуваалцдаг, жаргал зовлонгоо ярилцдаг, нээлттэй, хоорондоо хэрэлдэж байгаа нь ч гэсэн нээлттэй явж байдаг болохоор энэ намыг олон түмэн дэмждэг.Бид нэг нэгнийгээ хэвлэлээр муулдаг ч юм уу, нэг нэгнийгээ тойруу замаар мэрээд эхлэх юм бол ард түмэн ойлгохгүй.Биднийг хоорондоо нийтийн эрх ашгийн төлөө хэрэлдээд, маргалдаж байхад бол ард түмэн ойлгоно.Тийм учраас Монголын нийгмийг илүү нээлттэй болгохыг ард түмэн биднээс хүсдэг.Тэгэхээр би юу ярьж байна вэ гэхээр бид өөрсдийн давуу талыг мэдэрдэг.Давуу талаа улам л гоё болгох гэж ажилладаг.Ер нь хорвоо дээр цоо шинэ зүйлийг гаргаж ирнэ гэж байдаггүй.Тэгэхээр МАН өөрийнхөө сэргэлтийг хүсч байгаа бол өөрийг нь ард түмэн юу гэж харж байсан тэр байр суурин дээрээ л очих хэрэгтэй.Өнөөдөр бид л сөрөг хүчин гээд хий дэмий шүүмжлээд суугаад байвал улам л унана. Харин зарчмын санал, санаачилга гаргаад тэрийгээ Ерөнхий сайдад, УИХ-д, Ерөнхийлөгчид санал болгоод  ажил хэрэг болгох юм бол зөвшөөрч эхлэх байхгүй юу. Зүгээр нэг шүүмжлэгч, хохирогч, гомдогчийн байр суурийг МАН-аас ард түмэн хүлээхгүй байх аа.Жагсаал хийсэн ч гишүүд нь, дэмжигчид нь гарч ирэхгүй байна шүү дээ.Энэ нь юуг хэлж байна вэ гэхээр “Та нар зүгээр нэг юм шүүмжилдэг, гомддог тийм улс төрийн хүчин биш ээ” л гэж ард түмэн хэлээд байгаа байхгүй юу даа.Бид юугаараа хүрсэн бэ, юугаараа бид хүний дэмжлэг авсан бэ гэдгээ улс төрийн хүчин, улстөрчид бол мартмааргүй л юм шиг байгаа юм л даа.Тэрийгээ мартаад л эхлэх юм бол бурууддаг.Жишээлбэл сөрөг хүчин болчихоороо би сөрөг хүчин учраас гээд эргэхээрээ л буруутдаг.Эрх баригч болчихоороо би эх баригч гээд эрдэхээрээ л буруутдаг.

-Өмнө нь гишүүн байхдаа хэлж байгаад хийсэн хэд хэдэн оновчтой реформ бий.Тэр ажлуудыг тань сонгогчид их үнэлсэн.Төрийн энэ зузаан хангамжийг нимгэлэхээр ганц дайчин ганцаардахгүй л тэмцсэн.Хүмүүст хайрлагдсан.Одоо өөрөө сайд боллоо.Нам тань эрх барьж байна.Нөгөө халсан гээд байсан том том хар машинууд улам ихэслээ.Нөгөө бид нарын хайрлаж байсан, бидний үзэл санааг тээж явсан залуу маань хаана нь яваа юм бэ.Таны хийж байсан шинэчлэлүүдийг араас нь сураглаж асуухыг өөрийнхөө үүрэг гэж би үзэж байна.

-Ганц хар машинаар хязгаарлагдахгүй зөндөө санал санаачилга УИХ дээр гаргаж байсан л даа.УИХ дээр Байнгын хорооны даргын ажил хийхдээ ч гэсэн энэ эдийн засгийг эрүүлжүүлье.Аль болох чөлөөт зах зээлийг буй болгоё.Тэгээд уул уурхайгаа хурдан түргэн эргэлтэнд оруулъя гээд төрөл бүрийн санаачилга гаргаж ажилласан.Би гурван удаа УИХ-д сонгогдсон.Энэ хугацаанд нэг л юмыг ойлголоо.Бид нэг зүйлийг дутуу бодож байжээ.Үнэндээ хуучин үетэй ноцолдоод үр дүн багатай юм байна гэж би хувьдаа харсан.Бид Монголын ирээдүйтэй ноцолдох ёстой юм байна.Монголын ирээдүйг л зөв болгохын төлөө өөрт оногдож байгаа энэ боломжийг ашиглая л гэж шийдсэн. Тэрийгээ хийхийн төлөө Боловсролын сайдаар ирсэн.Энэ салбар том. Хийх ажил ч их. Үнэхээр өөр сэдвээр өөрийнхөө байр суурийг илэрхийлэх тийм боломжууд хомс байна.Ний нуугүй хэлэхэд би “хүүхэд бүрийн хөгжлийн төлөө” хийж байгаа шинэчлэлээ үр дүнтэй явуулахын төлөө хэнтэй ч ямар ч тохироо хийхэд бэлэн болж байна шүү дээ.

-Хоёулаа салбарын тухай дараа нь ярья?

-Би салбарынхаа тухай  ярихаас илүүтэй яагаад төрийн цамаан байдалтай тулалдахгүй байгаа тухай л таны асуултад хариулж байна. Би одоо Засгийн газар дээр цамаан байна та нар гээд тулалдлаа гэхэд ямар үр дүнд хүрэх вэ.Их хурал дээр ийм асуудал тавиад ямар үр дүнд хүрэх вэ.Харин ч өөрийнхөө боловсролын шинэчлэл, шинжлэх ухааны шинэчлэл, хүүхдийн төлөө хийж байгаа ажилд дайсан л бэлдэж байгаа байхгүй юу. Зүгээр л гомдогсдыг  бэлдэж байгаа байхгүй юу. Тийм учраас яг үнэхээр тэр үүргийн тухай ч гэдэг юм уу, эдийн засгийн эрх чөлөөний тухай ч гэдэг юм уу.

Эсвэл өөрийнхөө ярьж байсан төр илүү хэмнэлттэй байх хэрэгтэй ч гэдэг юм уу.Энэ зарчмуудыг илэрхийлэхгүй байгаа үнэнийг л би өөрт чинь тайлбарлах гээд оролдоод байна л даа.Сайд болчихоод дуугүй боллоо гэж хүмүүс шүүмжилж байсан.Яагаад гэвэл өөрийнхөө ажлыг явуулахын төлөө бусдыг шүүмжлэхээсээ илүү ажилдаа төвлөрөх аргагүй байдалд очдог юм байна.Миний итгэл үнэмшил хаанаа байна вэ гэвэл Монголын ирээдүйн төлөө байна.Монголын хүүхэд бүр шийдвэр гаргах чадвартай, илүү ухаалаг, илүү өндөр төвшинд амьдрах чадвартай болж чадаж байж л Монгол Улс хөгжих юм байна гэж би хувьдаа харж байгаа.Мэдээж өнөөдрийн шийдвэр гаргаж байгаа хүмүүс сайн зүйл хийхийг бүгд л хүсч байгаа.Гэхдээ яг өөрсдөд нь байгаа тэр тогтчихсон араншинг өөрчилнө гэдэг бол хүнд юм байна.Ер нь 50 хүрсэн хүнд үг хэлээд нэмэргүй гэдэг шиг л яг тогтчихсон хүмүүс бол яг тогтчихсон амьдралаараа л амьдардаг байх.Тийм учраас би энэ тал дээр битгий та нар жийп унаад бай, танай яам төсвөө хяна.Танай яам ингэ гээд хэлээд байх боломж надад алга. Би энэ сэдэв дээр сонгогчдоосоо ч бас уучлал  гуймаар байна. Та бүхэн ойлгоорой.Маргаашийн Монголыг сайхан болгохын төлөө л өнөөдөр надад олдсон цаг, боломжийг 100 хувь зориулах ёстой юм байна.Надад ийм нэг зөвтгөл байна.

-Баярлалаа. Харьцангуй бөөрөнхий биш хариулт авлаа.Ер нь сэтгүүлч хүн ханасан хариулт авна гэж бараг байдаггүй юм л даа.

-Би чин үнэнээсээ л хариуллаа.Улс төрийн талаасаа бол хүндхэн л хариулт шүү дээ.

-Таныг ойлгож байна.Эдийн засгийн эрх чөлөө гэх ойлголт, энэ мөрөөдлийн тухай та бас зөндөө олон зүйлийг ярьдаг.Энгийн нэг таараад байр сууриа солилцож байхад ч дандаа л тэр үнэр хадгалагдаж байдаг нь анзаарагддаг.Өнөөдөр гадаа гудамжинд, яг хөрсөн дээр байгаа хүмүүстэй би их уулзаж байна.Тэдний амнаас “Энэ нөхдүүд чинь нөгөө аймаар хадны мангаа гэгддэг МАН-аасаа аюултай нөхдүүд юм биш үү.Эдийн засгийн эрх чөлөө ч улам хумигдлаа.Бизнесийнхнийг жижиг сажиг зүйлээр л барьж хорьж эхэллээ” гэх үгс л унаж байна.Гэхдээ эдийн засгийн хямралаасаа илүү ёс зүйн талаасаа илүү их дарамтад ороод байна гэлцэх юм.

-Бид ч засаг дээр энэ тухай ярьж байгаа.Байнга л ярьж байгаа.Энд Улаанбаатар хотод гол төлөв анзаарагдсан зүйл болов уу гэж би хувьдаа харж байна.Газар хурааж авсанд хүмүүс их гомдсон.Тодорхой барилгын ажлуудыг зогсоосонд хүмүүс их гомдсон.Тодорхой барилгыг бүр нураана, буулгана гэж хэлсэнд гомдсон.Асуудал хаана байсан бэ гэхээр үнэхээр дураараа дургиж байсан хэсэг бий.Тэр нь энгийн ард түмэн биш байхгүй юу.Газрыг дуртай үедээ дуртай хэмжээгээрээ гартаа оруулдаг, дуртай үедээ дуртай үнээрээ наймаалдаг энэ нь өөрөө улс төрийг их айхтар эвддэг.Бэлэн мөнгөтэй хүмүүс их олноороо буй болдог байлаа шүү дээ.Лицензийг дуртайгаараа тараадаг.Жишээ нь, 106 лиценз хурааж авсан гээд л шуугисан.Энэ 106 лицензийн ард зөндөө олон хүн гомдчихсон явж байгаа.Харамсалтай нь энэ бүх дур зоргоороо авирлаж байсан хэсгийг хөхиүлэн дэмжээд явах юм бол нөгөө талдаа яг бизнес хийхийг хүсч байгаа, эрүүл саруулаар амьдрахыг хүсч байгаа хүмүүсийг, энэ дур зоргоороо аашилж байгаа хүмүүсийн гараар нядлан дарах, нухчих ийм л процесс цаашаагаа үргэлжлэх байхгүй юу.Тийм учраас дураараа дургидаг процесс байхгүй шүү гэдгийг Төр хэлж байна.

Өнөөдөр Ардчилсан намынхан тэнэг биш шүү дээ.Байнга өөрийгөө мөнх гэж бодохгүй.Тэр дураараа дургидаг юмыг зогсоочихоод өөрсдөө дураараа дургих гэж байгаа зүйл ерөөсөө байхгүй.Яагаад гэвэл дараа нь дахиад л сонгууль болдог.Тийм учраас энэ өөрөө сайн орчин бүрдүүлэхийн төлөө саар зүйлсийг зайлуулсан алхам.Энэ алхам бол ингээд л зогсоно.Ер нь нэг удаагийн их цэвэрлэгээ гэж би хувьдаа хараад байгаа юм.Энэ ажил жаахан ширүүн хийгдсэн.Төрөл бүрийн зөвшөөрөл өгөхийг маш удаан хугацаанд барилаа шүү дээ.Энэ нөхцөл байдлууд нь эдийн засгийн энэ хэцүү үед маш хүндээр тусч байгаа нь харагдаж байна.Одоо ямар алхам хийж байна вэ гэхээр эдийн засгийг эрчимжүүлэх 100 хоног гэж Засгийн газар зарлаж байна.Энэ 100 хоногийн хугацаанд олгох ёстой зөвшөөрлийг богинохон хугацаанд өгье.Иргэд хүсэлт гаргах юм бол тэрийг нь ажлын 5 хоногийн дотор ч байна уу, шийдье.Янз бүрийн шалгалтууд хийхээ больё.Татварын болоод мэргэжлийн хяналтын шалгалт гэж ойлгож болно.Тэгээд ямар нэгэн байдлаар бизнес нь хохирч байгаа хүмүүсийн дуу хоолойг 11-11 төв дээр шууд сонсъё.Энэ нь шууд Ерөнхий сайдын чихэнд хүрдэг байя.Үүний дагуу Ерөнхий сайд ямар нэгэн байдлаар бизнес эрхэлж байгаа хүмүүсийн эрх ашгийг хөндөж байгаа дунд тушаалын дарга нарыг шууд огцруулна, чөлөөлнө, ажлаас нь хална.Тэр зүй бусаар харилцаж байгаа, төрийн нэрийг барьсан байцаагчдыг шууд ажлаас нь чөлөөлнө.Ийм эхний эрчимт ажиллагаа одоо явагдана.Энэ 4, 5, 6, 7 дугаар сар гээд энэ хугацаанд ерөнхийдөө Монголын эдийн засаг эрх чөлөөтэй байх, бизнесийн эрх чөлөөг хангах тэр суурь энэ үйл ажиллагааны явцад бүрэлдэж тогтоно.Нэг үгээр хэлбэл хоёр компанит ажил явчихлаа гэж ойлгож болно.Нэгдүгээрт, арын хаалгаар амьдарч ирсэн хэсгийг зогсоох, арын хаалгагүй байх зарчмыг нэвтрүүлэхийн төлөөх ажлууд хийгдлээ. Хоёрдугаарт, араас нь залгаад одоо шударгаар бизнес эрхлэх тэр хөрсийг бүрдүүлэх  ажлыг бид 100 хоногт хийнэ.

-100 хоногт л уу?

-Энэ бол Ардчилсан нам дарангуйлагчийн байр сууринаас асуудалд хандаж байгаа хэрэг биш.Дутагдал бол байна.Харагдаж байна.Уул уурхайн тоглолтыг бид яаж дараагийн шатны эдийн засгийн өнгө оруулж ирэхэд ашиглах юм бэ.Дээр нь бид хэнийгээ ямар бодлогоор дэмжих юм бэ.Стратегийн хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг УИХ батлаад л бүгдийг нь хөөгөөд гаргачихсан.Нөгөө талдаа Монголчуудын хөөлтөөс илүүтэйгээр Хятадын эдийн засгийн уналтыг анзаарсан хөрөнгө оруулагчид буцаад Америк, Европ руу хөрөнгө оруулалтаа эргүүлчихсэн.Хятад руу харсан хөрөнгө оруулалт шүү дээ.Хятад руу харуулсан хөрөнгө оруулалт нь Хятадын зах зээл дээр борлуулах бараа бүтээгдэхүүний төлөө Монголд хөрөнгө оруулсан.Түүнээс Монголд хөрөнгө оруулаад Монголоос ашиг олъё гэсэн хөрөнгө оруулагчид бараг байхгүй шүү дээ.Тэр хөрөнгө оруулагчид юу харсан бэ гэвэл Монголд хөрөнгө оруулаад Монголд оруулсан хөрөнгийнхөө үр дүнд Хятад руу тодорхой борлуулалт хийх юм байна.Хятадын зах зээл дээрээс ашгаа олж авна гэсэн л тооцоотой.Гэтэл Хятадын зах зээл уначихлаа.Хятадын зах зээл унаад Хятадад эрүүл бус байдал үүсэхээр зөвхөн Монгол гэлтгүйгээр хөгжих оролдлого хийж байгаа бүх орон руу хийсэн хөрөнгө оруулалтууд татагдсан.Өөрөөр хэлбэл Хятад руу хандсан Хятадаас ашиг олохыг хүссэн хөрөнгө оруулалтууд татагдсан гэсэн үг.Татагдаад хаашаа явсан бэ гэвэл АНУ, Европ, Япон руугаа явсан.Хятад нь дарга нараа барьж хориод хээл хахуультай тэмцээд тэгээд тодорхой хэмжээгээр асуудалтай болчихлоо.АНУ өөрийнхөө эдийн засгийг цэгцлээд авлаа.Европын холбоо өөрийнхөө эдийн засгийг цэгцлээд авлаа.Тэгээд цэгцэрсэн эдийн засаг руугаа хөрөнгө оруулагчид буцаад явчихсан.Одоо бид нар олон талаас юмыг хармаар байгаа юм л даа.Хөгжих гэж байгаа орнуудад яг манайх шиг огцом өсөлт, огцом уналт ирж байгаа.Энэ үед Н.Батбаяр сайдаас юу хүсэх вэ. Би жишээ нь, тэр эхний уналтыг зөөллөж өгсөн  бондыг бол зөвтгөж байгаа. Буруутгах зүйл бондоо ашиглаад дараагийн шатны юм хийчих боломж байсан уу, гэсэн асуулт л байгаа юм л даа.Тэр нь юу байх байсан бэ.Энд их том ангал гарсан л даа.Монголын хямрал яг юу болчихов оо гэдгийг өнөөдөр хамгийн сайн тайлбарлаж байгаа хүн нь Монголбанкны ерөнхийлөгч Н.Золжаргал байхгүй юу.Н.Золжаргал бол яг тоогоор нь хэлнэ.Тэдэн тэрбум долларын нүх гарсан шүү гэдгийг.Одоо бид жишээ нь төсвийн тухай хуулийг уналт руу явж байх үедээ хийсэн.Дандаа л хожимдоод байгаа байхгүй юу.Өсөлт ирэхээс өмнө хийчих юмыг л өсөлт ирэх үед ямар ч дүрэм журамгүй тарааж хаячихаад дараа нь уналт ирэх үед хийчихэж байгаа юм.Тэгэхээр одоо дахиад зөөллөх зээл авъя гэхээр өрийн хэмжээ 40 хувь байна гээд гацчихаж байгаа байхгүй юу.

http://ganchimeg.niitlelch.mn/