Өчигдөр 13 цаг 40 минут
Дуурь, балет аль алийг нь өөрийн тайзнаа туурвин тоглодог театр дэлхийд тийм ч олон биш. Тив тивийн 200 гаруй улсаас 40 шахамд нь л ийм цогц театр бий. Тэдэн дотроос дэлхийн шилдэг найман балетчиний нэгийг, Чайковскийн уралдааны мөнгөн медальтныг, Глинкийн тэмцээний тэргүүн байрын эзэн дуучныг төрүүлсэн театр мэдээж цөөхөн. Ингээд бодоход Монголын сонгодог урлагаар бахархах сэтгэл төрнө.
Дуурийн урлагийн ноён оргил “Аида”-г ДБЭТ-т тоглосноос хойш дэндүү сайхан, чихэнд чимэгтэй, сэтгэлд бахдалтай мэдээ ар араасаа нисэн ирж байна. “Аида”-гийн дараа Д.Алтанхуягийн балетийн үдшээр бид амьсгалсан. Таван тивийн шилдэг балетчидын тухай гайхаж шагшсан яриа хуучирч амжаагүй байхад Э.Амартүвшингийн мөнгөн медаль Монгол түмний нүүрэнд наадам угтсан баярын мишээл тодруулав. “Аида”, Алтанхуяг, Амартүвшин. Амжилт, бахархал дагуулсан түүчээ А-гаар хөвөрч байгаа хэмээн театрынхан өөр зуураа ярих аж. Улс тунхагласны баяраар тайзнаа амилах дараагийн шинэ бүтээл нь Атилла хааны тухай балет. 2011 он ДБЭТ-ын хувьд онцгой жил болж байна.
Э.Амартүвшингийн авчирсан шагнал Монголын сонгодог урлагийн хувьд анхны олимпийн медаль. Дуучны амжилт өөрийн авьяас хөдөлмөрөөс гадна олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Оюутан болоод ирэхэд нь хоолойг нь тавьж дуучин болгосон мэргэжлийн багш, ямар ч тэмцээн уралдаанд хамт явж бэлтгэл сургуулилтыг нь хангаж өгдөг төгөлдөр хуурч багш, өөрөөр хэлбэл дасгалжуулагч багшаас амжилтын нэлээдгүй хувь шалтгаална. П.И.Чайковскийн болоод өөр олон тэмцээнд Э.Амартүвшинг бэлтгэн хамтдаа оролцож яваа УГЖ, төгөлдөр хуурч Б.Солонготой уулзаж ярилцлаа.
-Чайковскийн медалийн тухай баярт мэдээ өнөө хэр хуучраагүй байна. Баяр хүргэсэн мэндчилгээ тасрахгүй байгаа биз дээ?
-Монголын ард түмэн, манай театр, урлагийнхан бүгд маш их баяртай байгааг одоо хүртэл мэдэрсээр л явна. Бүгдийнх нь баяр болж байна.
-Үнэхээр А зэрэглэлийн том наадам шүү дээ.
-Хамгийн нэр хүндтэй, нэлээд чансаа шаарддаг, нэгдүгээр зэрэглэлд ордог уралдаан. Чайковскийн тэмцээнийг мэдэхгүй хүн бараг байхгүй байх. Уран бүтээлчдийн мөрөөдөл болсон уралдаан. Саяын уралдаан нэг онцлогтой болсон. Урьд нь нэгдүгээр шатанд бүх дуучид ирээд дуулдаг байсан. Харин энэ удаа урьдчилсан шалгаруулалт хийсэн. 40-өөд орны 600 гаруй дуучнаас шигшиж, эрэгтэй 20, эмэгтэй 20 дуучинг сонгож авсан. Тэр эрэгтэй 20 дуучинд нь гурван монгол залуу орсон. Тэгэхэд би хэлж байсан юм. “Та гурав дэлхийн шилдэг 20-д орчихлоо шүү дээ. Энэ бол үнэхээрийн том амжилт” гэж. Очоод нэгдүгээр шатандаа дуулаад эхэлтэл л хүмүүс шуугиж эхэлсэн. Монголын гурван дуучин ямар сайхан дуулж байна аа гээд л. Гурван хүчтэй өрсөлдөгч байна гэж дүгнэсэн. Дуучид ч, үзэгчид ч тэгж хэлсэн. Хэдэн зуун жил сонгодог урлаг нь хөгжчихсөн орны үзэгчид гэдэг гайхалтай шүү дээ.
-Тэгтэл төгсгөлийн шатанд шилдэг дөрөв үлдэхэд хоёр нь монгол байдаг.
-Харин тийм ээ. Тэгээд мөнгөн медалийг нь аваад ирлээ дээ.
-Шилдэг хорийн гурав нь монгол байлаа. Шилдэг дөрөвт хоёр монгол шалгарлаа. Мөнгөн медаль хүртлээ. Энэ амжилтын үндэс нь юу вэ?
-Манай Амартүвшин өөрөө их чадалтай сайхан хоолойтой дуучин. Монголын дуулаачийн школ нэлээд өндөр түвшинд хүрч байгаа юм байна. Дэлхийн хэмжээнд хүрч чадсан байна гэдгийг сая харлаа. Манай Амартүвшин СУИС-ыг төгссөн цэвэр монгол бүтээгдэхүүн. Сургалтаас гадна хувь хүн өөрөө их хичээл зүтгэлтэй байж байж амжилтад хүрнэ шүү дээ. Зөвхөн багш нар, уул агаар, ус гэж ярьж болохгүй. Уг хүн нь өөрөө их хөдөлмөрч, дуу цөөтэй. Өөрт заяасан авьяасыг зөв залж авч явна гэдэг их чухал, агуу хөдөлмөр шаарддаг гэдгийг онцолж хэлмээр байна.
-Манай монгол дуучдын бусдаас ялгарах онцлог юу байна?
-Шүүгчид ч ярьж байсан. Монголын дуучид их зөөлөн, тослог өнгөтэй юм гэж. Сонсоход уянгалаг, сонсголонтой юм гэсэн. Дээрээс нь уран гоё дуулж байна гэсэн. Урлаж, шаглаж оёно гэдэг шиг. Дотор сайтай. Дотроосоо дуулдаг гэх юм уу даа. Бусад орны дуучид асар өндөр боловсролтой байна. Гэхдээ механик талаас нь дуулж байна. Техник сайтай. Манайх илүү сэтгэлээсээ, дотроосоо дуулдаг. Утгажуулж дуулж чадаж байна.
-Энд тэнд тэмцээнд яваад ажиглаж байхад дуурийн урлаг ер нь ямархуу чиг хандлага руу явж байна?
-Сүүлийн хэдэн жилд нэлээд том том тэмцээнд дуучдаа бэлтгэн авч явж оролцлоо. Парисын хамгийн анхны олон улсын тэмцээнд өнгөрсөн аравдугаар сард Амараа бид хоёр оролцсон. Түүний өмнө Галина Вишневская гэдэг алдартай дуучны нэрэмжит тэмцээнд таван дуучинтайгаа явсан. Чайковскийн өмнө Улаан-Үдэд бас тэмцээнд оролцсон. Тэмцээн болгоноос ажиглаж л байна. 98 онд болж байсан тэмцээнээс өнөөдрийн тэмцээн өөр болжээ. Тэр үед орос дуучид ихэнх шагналыг авдаг байлаа. Дуугаа хэрхэн утгажуулж дуулж байгааг одоо их анхаардаг болж. Дуучны дууны өнгийг их харж байна. Мэдээж техник чухал. Жишээлбэл нэгдүгээр байр эзэлсэн Солонгосын дуучин техник талдаа үнэхээр мундаг юм билээ. Дуучны жүжиглэлт талыг одоо их хардаг болжээ. Зөвхөн дуучин биш, дуурийн жүжигчин гэдэг талаас нь.
-Нэгдүгээр байр эзэлсэн дуучин, Амараа хоёрыг харьцуулахад бие биеэсээ юугаараа илүү, бас дутуу байна, таны анзаарснаар?
-Солонгосын дуучин яг техникээр дуулдаг. Хоолойн цараа, чадлаараа манай Амараад хүрэхгүй. Манай Амараа илүү драматик. Одоо чинь драматический баритон, сопрано хоолойтнууд их ховордсон юм байна шүү дээ. Манай Амарааг яг драматический баритон гэж хүмүүс хэлж байсан. Солонгос дуучны хувьд бас нэг давуу тал нь боловсрол. Маш олон газар явсан хүн байсан. Хэчнээн ч олон тэмцээний шагналтай юм. Маш их туршилгатай. Насны хувьд хоёулаа яг чацуу. Гадны дуучид их эрт боловсорч байна. Олон хэлээр ярьж байна. Тэгэхээр л боловсрол их чухал байна даа. СУИС, ХБК-д сурч байгаа хүүхдүүд зөвхөн сайхан хоолой, авьяастай байх нь хангалтгүй. Маш их зүйл уншиж мэдсэн байх хэрэгтэй. Урлагийн талаар өргөн ойлголттой болох хэрэгтэй. Дээрээс нь хэлний мэдлэг. Дуучид бүгд англиар ус цас ярьж байна. Дээрээс нь итали хэл зайлшгүй сурах ёстой. Боловсрол гэж л дахин дахин хэлмээр байна. Түүнээс биш бусдаар манай дуучид гологдох зүйл алга аа. Бүтэн боловсрох л хэрэгтэй байна.
-Шагнал гардуулах ёслолоос өмнө таамаг, багцаа байв уу? Манай хоёр тийм амжилт үзүүлэх байх гэсэн.
-Манай хоёр дөрөвт үлдсэн болохоор хоёулаа шагналт болох юм байна гэж бодсон. Гэтэл шүүгчид маш хатуу шүүсэн. Гурав, дөрөвдүгээр байр эзлүүлээгүй. Амараагаа бол нэг рүү орчих болов уу гэж горьдоод байсан. Гэхдээ шүүлт гэдэг эвгүй шүү дээ. Ямар байхыг таашгүй. Гэхдээ л сэтгэл дотор багтаад байсан. Харамсалтай нь Энхтайван маань шагналт болж чадсангүй. Оросын нэг дуучин тэр хоёрыг Чайковскийн тэмцээний шагналтан байх болзлыг хангасангүй гэж үзсэн. Маш хатуу шүүлт байгаа биз.
-Босго өндөр байна.
-Яг үнэн. Хэдийгээр шилдэг дөрөвт үлдсэн ч шагналтан болох болзол хангаагүй л гэчихэж байгаа юм. Тэрүүн дээр их гонсойсон. Энхтайваныгаа шагнал авчихаасай гэж хүсэж байсан болохоор.
-Яг Амартүвшинг мөнгөн медаль авлаа гэж зарлах мөчид?
-Эхлээд юу билээ гэж л бодсон. Тэгснээ юу ярьж байгаа юм бэ, чамлахаар чанга атга гэж бодсон. Нэгдүгээр байр гэж горьдчихгүй юу. Их санаатай. Тийм болохоор тэгтлээ их догдолж баярлахгүй байгаа юм. Тэгээд байж байтал Амараад үзэгчдийн таашаал хүртсэн дуучны шагнал өгсөн. Оросын ард түмэн үзэгчдийн шагналаа өгнө гэдэг агуу том үнэлгээ байхгүй юү. Тэгээд л сэтгэл ханасан. Нэгдүгээр байрын чинээний хоёрдугаар байр юм байна гэж бодсон.
-Амартүвшингийн энэ амжилтыг хамгийн ихээр хуваалцах ёстой хүн хэн бэ?
-Таван жил ажиллаж энэ сайхан хоолойг тавьж өгсөн Ерөө багш нь. Бас дуулаач хүнд төгөлдөр хуурч багш нь хамгийн чухал байдаг. Орос хэлээр дуулбал бүх үгийг нь хэлж өгөөд энэ хэсэг дээр ингэж дуулах нь байна шүү гэж заана. Итали хэл дээр дуулах болбол хоёулаа толио бариад сууна. Энэ мэтээр төгөлдөр хуурч багш дуучнаа залж явдаг. Чайковскийг яаж дуулах юм, Рахманиновыг яаж дуулах юм гэдгийг, Вердийг яаж дуулах юм гэдгийг хэлж ярьдаг хүн. Бүгд өөр өөр шүү дээ. Зөвхөн төгөлдөр хуурч биш, дасгалжуулагч багш болчихож байгаа юм. Ийшээ тийшээ тэмцээнд явахад амралтыг нь тохируулна. Сайн нойр авахуулна. Хоолойг нь амраана. Эхлээд энийгээ дуулаад, хоолойгоо нөөцөлж байгаад төгсгөлд нь тэрийгээ дуулъя гэх мэтээр хоёулаа ярилцана. Бүх л жорыг тааруулна шүү дээ. Амартүвшингийн ард би бас маш том хариуцлага хүлээж байгаа. Дуучин нь гоё дуулж байхад ард нь би нэг нот алдаад тоглочихвол яана. Намайг бас тэр хүмүүс харж байгаа шүү дээ. Ийм сайхан дуучинтай ирсэн төгөлдөр хуурч нь яаж тоглодог юм байна гэж. Дуучнаа яаж мэдэрдэг юм байна гэх зэргээр намайг бас харж байгаа. Давхар давхар хариуцлага ирнэ. Дуучинтайгаа яг л хамт амьсгалж, догдолж яваад л ирдэг дээ. Бид хоёр бие биеэ нэг хүн шиг ойлгож байж амжилт гарна.
-Уралдааны мориор бол уяач нь юм даа.
-Яг тийм. Хэдэн цагийн өмнө хоолыг нь яаж идүүлэх вэ гэдгээс өгсүүлээд л бүх зүйлийг тааруулах шаардлагатай. Шуузтай шөлийг нь хэзээ хийж өгөх вэ гээд л. Ханиад хүрчихвий гэж санаа зовно. Яг л хамт шанална шүү. Би өөрөө бас эрүүл байх хэрэгтэй.
-Амартүвшингийн дараагийн тэмцээн?
-Наймдугаар сарын 16-наас Норвегийн Осло хотод хатан хааны нэрэмжит олон улсын тэмцээнд орно. Тэрүүнд бичлэгээ явуулаад шалгарчихсан байгаа. Есдүгээр сард бас Москва хотод болох дуурийн том тэмцээнд оролцоно. Дандаа Италид болдог тэмцээн анх удаа Москвад Их театрт болох юм. Сая бид хоёр Улаан-Үдэд очоод нэгдүгээр шатандаа тэнцээд тэмцээнд орох эрхээ авчихсан. Наадмын дараа Амарааг нэг жаахаан амрааж байгаад тэмцээндээ бэлтгэж эхэлнэ. Сая хэд хэдэн уралдаанд ороод, “Аида”-д дуулаад Амараа одоо ид формондоо орчихсон байгаа. Одоо харин сайн л амрах хэрэгтэй. Сая үнэхээр их ядарсан.
-Та хоёр ингээд энд тэнд тэмцээн уралдаанд ороход зардал мөнгөө яаж зохицуулдаг юм. Ямар нэг газар тусалж дэмждэг юм уу?
-Галина Вишневскаягийн уралдаанд орж байхдаа Сергей Молчанов гэдэг хүнтэй танилцсан юм. Тэр хүн урлагийн менежер. “Смол арт” гэдэг агентлагтай. Тэр хүний хараанд манай Амараа өртсөн. Дуулахыг нь сонсоод дэмжихээр шийдсэн. Бид хоёр энэ тэмцээнүүдэд ямар ч мөнгөний бэрхшээлгүй явж байгаа. Зардал хайгаад л бид чинь гутлаа эргэтэл явдаг шүү дээ. Тийм санаа зовох зүйлгүйгээр бид сая явлаа. Тэр байтугай бидэнд өдрийн хоолны мөнгө хүртэл өгсөн. Амараа, Солонго гэдэг хоёр хүний санхүүг тэр хүн бүрэн дааж байгаа. Бид хоёр бол тэмцээндээ анхаарах, санаа сэтгэлээ төвлөрүүлэх л үүрэгтэй. Москва үнэтэй хот, одоо яана аа, очоод хэнийд байрлана аа гэж бодохгүй сайхан байлаа. Энэ чинь маш том зүйл шүү. Бид хоёрын дараа дараагийн тэмцээнд явах тийз нь бэлэн байж байгаа.
-Театр та хоёрыг сарын цалингаар шагнасан гэл үү?
-Бид хоёр үнэхээр баярласан. Хөөрхий муу театр минь үүнээс илүү яах юм бэ. Өгөхгүй байсан ч бид хоёр гомдохгүй шүү дээ. Цалинтай чөлөө өгөөд явуулахад нь л баярлаж байгаа юм чинь. Ажлаа хийхгүй өөр юманд яваад өгч байгаа шүү дээ, уг нь. Ийм ийм сэтгэлийн дэмжлэгийн ачаар бид тэмцээн уралдаандаа л хамаг анхаарлаа төвлөрүүлээд санаа зовох зүйлгүй явж чадаж байгаа.
Э.Амартүвшинг Улаан-Үдийн уралдаанд “Риголетто” дуурийн ари дуулж байхыг сонсоод Санк-Петербургийн агуу том профеесор Тамара Новиченко “Энэ бол алтан баритон. Ирээдүйн Лео Нуччи байна” гэж дуу алдсан гэдэг. Лео Нуччи бол дэлхийд алдартай, дуучны чадал сорьсон Риголеттогийн дүрээр нэрийн хуудсаа хийсэн баритон хоолойт дуучин. Дуурийн өлгий нутаг Италийн дуучин. Харин Амартүвшингийн мөрөөдөл дэлхийн хэмжээний дуучин болох. Мөрөөдөл, үнэлэлт хоёр огтлолцох цаг удахгүй биз ээ.
Дуурийн урлагийн ноён оргил “Аида”-г ДБЭТ-т тоглосноос хойш дэндүү сайхан, чихэнд чимэгтэй, сэтгэлд бахдалтай мэдээ ар араасаа нисэн ирж байна. “Аида”-гийн дараа Д.Алтанхуягийн балетийн үдшээр бид амьсгалсан. Таван тивийн шилдэг балетчидын тухай гайхаж шагшсан яриа хуучирч амжаагүй байхад Э.Амартүвшингийн мөнгөн медаль Монгол түмний нүүрэнд наадам угтсан баярын мишээл тодруулав. “Аида”, Алтанхуяг, Амартүвшин. Амжилт, бахархал дагуулсан түүчээ А-гаар хөвөрч байгаа хэмээн театрынхан өөр зуураа ярих аж. Улс тунхагласны баяраар тайзнаа амилах дараагийн шинэ бүтээл нь Атилла хааны тухай балет. 2011 он ДБЭТ-ын хувьд онцгой жил болж байна.
Э.Амартүвшингийн авчирсан шагнал Монголын сонгодог урлагийн хувьд анхны олимпийн медаль. Дуучны амжилт өөрийн авьяас хөдөлмөрөөс гадна олон хүчин зүйлээс шалтгаалдаг. Оюутан болоод ирэхэд нь хоолойг нь тавьж дуучин болгосон мэргэжлийн багш, ямар ч тэмцээн уралдаанд хамт явж бэлтгэл сургуулилтыг нь хангаж өгдөг төгөлдөр хуурч багш, өөрөөр хэлбэл дасгалжуулагч багшаас амжилтын нэлээдгүй хувь шалтгаална. П.И.Чайковскийн болоод өөр олон тэмцээнд Э.Амартүвшинг бэлтгэн хамтдаа оролцож яваа УГЖ, төгөлдөр хуурч Б.Солонготой уулзаж ярилцлаа. -Чайковскийн медалийн тухай баярт мэдээ өнөө хэр хуучраагүй байна. Баяр хүргэсэн мэндчилгээ тасрахгүй байгаа биз дээ?
-Монголын ард түмэн, манай театр, урлагийнхан бүгд маш их баяртай байгааг одоо хүртэл мэдэрсээр л явна. Бүгдийнх нь баяр болж байна.
-Үнэхээр А зэрэглэлийн том наадам шүү дээ.
-Хамгийн нэр хүндтэй, нэлээд чансаа шаарддаг, нэгдүгээр зэрэглэлд ордог уралдаан. Чайковскийн тэмцээнийг мэдэхгүй хүн бараг байхгүй байх. Уран бүтээлчдийн мөрөөдөл болсон уралдаан. Саяын уралдаан нэг онцлогтой болсон. Урьд нь нэгдүгээр шатанд бүх дуучид ирээд дуулдаг байсан. Харин энэ удаа урьдчилсан шалгаруулалт хийсэн. 40-өөд орны 600 гаруй дуучнаас шигшиж, эрэгтэй 20, эмэгтэй 20 дуучинг сонгож авсан. Тэр эрэгтэй 20 дуучинд нь гурван монгол залуу орсон. Тэгэхэд би хэлж байсан юм. “Та гурав дэлхийн шилдэг 20-д орчихлоо шүү дээ. Энэ бол үнэхээрийн том амжилт” гэж. Очоод нэгдүгээр шатандаа дуулаад эхэлтэл л хүмүүс шуугиж эхэлсэн. Монголын гурван дуучин ямар сайхан дуулж байна аа гээд л. Гурван хүчтэй өрсөлдөгч байна гэж дүгнэсэн. Дуучид ч, үзэгчид ч тэгж хэлсэн. Хэдэн зуун жил сонгодог урлаг нь хөгжчихсөн орны үзэгчид гэдэг гайхалтай шүү дээ.
-Тэгтэл төгсгөлийн шатанд шилдэг дөрөв үлдэхэд хоёр нь монгол байдаг.
-Харин тийм ээ. Тэгээд мөнгөн медалийг нь аваад ирлээ дээ.
-Шилдэг хорийн гурав нь монгол байлаа. Шилдэг дөрөвт хоёр монгол шалгарлаа. Мөнгөн медаль хүртлээ. Энэ амжилтын үндэс нь юу вэ?
-Манай Амартүвшин өөрөө их чадалтай сайхан хоолойтой дуучин. Монголын дуулаачийн школ нэлээд өндөр түвшинд хүрч байгаа юм байна. Дэлхийн хэмжээнд хүрч чадсан байна гэдгийг сая харлаа. Манай Амартүвшин СУИС-ыг төгссөн цэвэр монгол бүтээгдэхүүн. Сургалтаас гадна хувь хүн өөрөө их хичээл зүтгэлтэй байж байж амжилтад хүрнэ шүү дээ. Зөвхөн багш нар, уул агаар, ус гэж ярьж болохгүй. Уг хүн нь өөрөө их хөдөлмөрч, дуу цөөтэй. Өөрт заяасан авьяасыг зөв залж авч явна гэдэг их чухал, агуу хөдөлмөр шаарддаг гэдгийг онцолж хэлмээр байна.
-Манай монгол дуучдын бусдаас ялгарах онцлог юу байна?
-Шүүгчид ч ярьж байсан. Монголын дуучид их зөөлөн, тослог өнгөтэй юм гэж. Сонсоход уянгалаг, сонсголонтой юм гэсэн. Дээрээс нь уран гоё дуулж байна гэсэн. Урлаж, шаглаж оёно гэдэг шиг. Дотор сайтай. Дотроосоо дуулдаг гэх юм уу даа. Бусад орны дуучид асар өндөр боловсролтой байна. Гэхдээ механик талаас нь дуулж байна. Техник сайтай. Манайх илүү сэтгэлээсээ, дотроосоо дуулдаг. Утгажуулж дуулж чадаж байна.
-Энд тэнд тэмцээнд яваад ажиглаж байхад дуурийн урлаг ер нь ямархуу чиг хандлага руу явж байна?
-Сүүлийн хэдэн жилд нэлээд том том тэмцээнд дуучдаа бэлтгэн авч явж оролцлоо. Парисын хамгийн анхны олон улсын тэмцээнд өнгөрсөн аравдугаар сард Амараа бид хоёр оролцсон. Түүний өмнө Галина Вишневская гэдэг алдартай дуучны нэрэмжит тэмцээнд таван дуучинтайгаа явсан. Чайковскийн өмнө Улаан-Үдэд бас тэмцээнд оролцсон. Тэмцээн болгоноос ажиглаж л байна. 98 онд болж байсан тэмцээнээс өнөөдрийн тэмцээн өөр болжээ. Тэр үед орос дуучид ихэнх шагналыг авдаг байлаа. Дуугаа хэрхэн утгажуулж дуулж байгааг одоо их анхаардаг болж. Дуучны дууны өнгийг их харж байна. Мэдээж техник чухал. Жишээлбэл нэгдүгээр байр эзэлсэн Солонгосын дуучин техник талдаа үнэхээр мундаг юм билээ. Дуучны жүжиглэлт талыг одоо их хардаг болжээ. Зөвхөн дуучин биш, дуурийн жүжигчин гэдэг талаас нь.
-Нэгдүгээр байр эзэлсэн дуучин, Амараа хоёрыг харьцуулахад бие биеэсээ юугаараа илүү, бас дутуу байна, таны анзаарснаар?
-Солонгосын дуучин яг техникээр дуулдаг. Хоолойн цараа, чадлаараа манай Амараад хүрэхгүй. Манай Амараа илүү драматик. Одоо чинь драматический баритон, сопрано хоолойтнууд их ховордсон юм байна шүү дээ. Манай Амарааг яг драматический баритон гэж хүмүүс хэлж байсан. Солонгос дуучны хувьд бас нэг давуу тал нь боловсрол. Маш олон газар явсан хүн байсан. Хэчнээн ч олон тэмцээний шагналтай юм. Маш их туршилгатай. Насны хувьд хоёулаа яг чацуу. Гадны дуучид их эрт боловсорч байна. Олон хэлээр ярьж байна. Тэгэхээр л боловсрол их чухал байна даа. СУИС, ХБК-д сурч байгаа хүүхдүүд зөвхөн сайхан хоолой, авьяастай байх нь хангалтгүй. Маш их зүйл уншиж мэдсэн байх хэрэгтэй. Урлагийн талаар өргөн ойлголттой болох хэрэгтэй. Дээрээс нь хэлний мэдлэг. Дуучид бүгд англиар ус цас ярьж байна. Дээрээс нь итали хэл зайлшгүй сурах ёстой. Боловсрол гэж л дахин дахин хэлмээр байна. Түүнээс биш бусдаар манай дуучид гологдох зүйл алга аа. Бүтэн боловсрох л хэрэгтэй байна.
-Шагнал гардуулах ёслолоос өмнө таамаг, багцаа байв уу? Манай хоёр тийм амжилт үзүүлэх байх гэсэн.-Манай хоёр дөрөвт үлдсэн болохоор хоёулаа шагналт болох юм байна гэж бодсон. Гэтэл шүүгчид маш хатуу шүүсэн. Гурав, дөрөвдүгээр байр эзлүүлээгүй. Амараагаа бол нэг рүү орчих болов уу гэж горьдоод байсан. Гэхдээ шүүлт гэдэг эвгүй шүү дээ. Ямар байхыг таашгүй. Гэхдээ л сэтгэл дотор багтаад байсан. Харамсалтай нь Энхтайван маань шагналт болж чадсангүй. Оросын нэг дуучин тэр хоёрыг Чайковскийн тэмцээний шагналтан байх болзлыг хангасангүй гэж үзсэн. Маш хатуу шүүлт байгаа биз.
-Босго өндөр байна.
-Яг үнэн. Хэдийгээр шилдэг дөрөвт үлдсэн ч шагналтан болох болзол хангаагүй л гэчихэж байгаа юм. Тэрүүн дээр их гонсойсон. Энхтайваныгаа шагнал авчихаасай гэж хүсэж байсан болохоор.
-Яг Амартүвшинг мөнгөн медаль авлаа гэж зарлах мөчид?
-Эхлээд юу билээ гэж л бодсон. Тэгснээ юу ярьж байгаа юм бэ, чамлахаар чанга атга гэж бодсон. Нэгдүгээр байр гэж горьдчихгүй юу. Их санаатай. Тийм болохоор тэгтлээ их догдолж баярлахгүй байгаа юм. Тэгээд байж байтал Амараад үзэгчдийн таашаал хүртсэн дуучны шагнал өгсөн. Оросын ард түмэн үзэгчдийн шагналаа өгнө гэдэг агуу том үнэлгээ байхгүй юү. Тэгээд л сэтгэл ханасан. Нэгдүгээр байрын чинээний хоёрдугаар байр юм байна гэж бодсон.
-Амартүвшингийн энэ амжилтыг хамгийн ихээр хуваалцах ёстой хүн хэн бэ?
-Таван жил ажиллаж энэ сайхан хоолойг тавьж өгсөн Ерөө багш нь. Бас дуулаач хүнд төгөлдөр хуурч багш нь хамгийн чухал байдаг. Орос хэлээр дуулбал бүх үгийг нь хэлж өгөөд энэ хэсэг дээр ингэж дуулах нь байна шүү гэж заана. Итали хэл дээр дуулах болбол хоёулаа толио бариад сууна. Энэ мэтээр төгөлдөр хуурч багш дуучнаа залж явдаг. Чайковскийг яаж дуулах юм, Рахманиновыг яаж дуулах юм гэдгийг, Вердийг яаж дуулах юм гэдгийг хэлж ярьдаг хүн. Бүгд өөр өөр шүү дээ. Зөвхөн төгөлдөр хуурч биш, дасгалжуулагч багш болчихож байгаа юм. Ийшээ тийшээ тэмцээнд явахад амралтыг нь тохируулна. Сайн нойр авахуулна. Хоолойг нь амраана. Эхлээд энийгээ дуулаад, хоолойгоо нөөцөлж байгаад төгсгөлд нь тэрийгээ дуулъя гэх мэтээр хоёулаа ярилцана. Бүх л жорыг тааруулна шүү дээ. Амартүвшингийн ард би бас маш том хариуцлага хүлээж байгаа. Дуучин нь гоё дуулж байхад ард нь би нэг нот алдаад тоглочихвол яана. Намайг бас тэр хүмүүс харж байгаа шүү дээ. Ийм сайхан дуучинтай ирсэн төгөлдөр хуурч нь яаж тоглодог юм байна гэж. Дуучнаа яаж мэдэрдэг юм байна гэх зэргээр намайг бас харж байгаа. Давхар давхар хариуцлага ирнэ. Дуучинтайгаа яг л хамт амьсгалж, догдолж яваад л ирдэг дээ. Бид хоёр бие биеэ нэг хүн шиг ойлгож байж амжилт гарна.
-Уралдааны мориор бол уяач нь юм даа.
-Яг тийм. Хэдэн цагийн өмнө хоолыг нь яаж идүүлэх вэ гэдгээс өгсүүлээд л бүх зүйлийг тааруулах шаардлагатай. Шуузтай шөлийг нь хэзээ хийж өгөх вэ гээд л. Ханиад хүрчихвий гэж санаа зовно. Яг л хамт шанална шүү. Би өөрөө бас эрүүл байх хэрэгтэй.
-Амартүвшингийн дараагийн тэмцээн?
-Наймдугаар сарын 16-наас Норвегийн Осло хотод хатан хааны нэрэмжит олон улсын тэмцээнд орно. Тэрүүнд бичлэгээ явуулаад шалгарчихсан байгаа. Есдүгээр сард бас Москва хотод болох дуурийн том тэмцээнд оролцоно. Дандаа Италид болдог тэмцээн анх удаа Москвад Их театрт болох юм. Сая бид хоёр Улаан-Үдэд очоод нэгдүгээр шатандаа тэнцээд тэмцээнд орох эрхээ авчихсан. Наадмын дараа Амарааг нэг жаахаан амрааж байгаад тэмцээндээ бэлтгэж эхэлнэ. Сая хэд хэдэн уралдаанд ороод, “Аида”-д дуулаад Амараа одоо ид формондоо орчихсон байгаа. Одоо харин сайн л амрах хэрэгтэй. Сая үнэхээр их ядарсан.
-Та хоёр ингээд энд тэнд тэмцээн уралдаанд ороход зардал мөнгөө яаж зохицуулдаг юм. Ямар нэг газар тусалж дэмждэг юм уу?
-Галина Вишневскаягийн уралдаанд орж байхдаа Сергей Молчанов гэдэг хүнтэй танилцсан юм. Тэр хүн урлагийн менежер. “Смол арт” гэдэг агентлагтай. Тэр хүний хараанд манай Амараа өртсөн. Дуулахыг нь сонсоод дэмжихээр шийдсэн. Бид хоёр энэ тэмцээнүүдэд ямар ч мөнгөний бэрхшээлгүй явж байгаа. Зардал хайгаад л бид чинь гутлаа эргэтэл явдаг шүү дээ. Тийм санаа зовох зүйлгүйгээр бид сая явлаа. Тэр байтугай бидэнд өдрийн хоолны мөнгө хүртэл өгсөн. Амараа, Солонго гэдэг хоёр хүний санхүүг тэр хүн бүрэн дааж байгаа. Бид хоёр бол тэмцээндээ анхаарах, санаа сэтгэлээ төвлөрүүлэх л үүрэгтэй. Москва үнэтэй хот, одоо яана аа, очоод хэнийд байрлана аа гэж бодохгүй сайхан байлаа. Энэ чинь маш том зүйл шүү. Бид хоёрын дараа дараагийн тэмцээнд явах тийз нь бэлэн байж байгаа.
-Театр та хоёрыг сарын цалингаар шагнасан гэл үү?
-Бид хоёр үнэхээр баярласан. Хөөрхий муу театр минь үүнээс илүү яах юм бэ. Өгөхгүй байсан ч бид хоёр гомдохгүй шүү дээ. Цалинтай чөлөө өгөөд явуулахад нь л баярлаж байгаа юм чинь. Ажлаа хийхгүй өөр юманд яваад өгч байгаа шүү дээ, уг нь. Ийм ийм сэтгэлийн дэмжлэгийн ачаар бид тэмцээн уралдаандаа л хамаг анхаарлаа төвлөрүүлээд санаа зовох зүйлгүй явж чадаж байгаа.
Э.Амартүвшинг Улаан-Үдийн уралдаанд “Риголетто” дуурийн ари дуулж байхыг сонсоод Санк-Петербургийн агуу том профеесор Тамара Новиченко “Энэ бол алтан баритон. Ирээдүйн Лео Нуччи байна” гэж дуу алдсан гэдэг. Лео Нуччи бол дэлхийд алдартай, дуучны чадал сорьсон Риголеттогийн дүрээр нэрийн хуудсаа хийсэн баритон хоолойт дуучин. Дуурийн өлгий нутаг Италийн дуучин. Харин Амартүвшингийн мөрөөдөл дэлхийн хэмжээний дуучин болох. Мөрөөдөл, үнэлэлт хоёр огтлолцох цаг удахгүй биз ээ.
Б.ЦАЦРАЛ
Эх сурвалж "ньюз дот эм эн"
No comments:
Post a Comment