Сонгуулийн тогтолцоог холимог хэлбэртэй болгохоор УИХ дахь хоёр гол нам тохирч пропорциональ, мажоритар хоёрын харьцаа ямар байх тухайд санал зөрөөд байгаа. МАН-ын нарийн бичгийн дарга Я.Содбаатартай уулзаж энэ талаарх байр суурийг нь сонирхлоо.
-Танай намын санаачилгаар “Таван төгөлд өршил” анх гарч байсныг санаж байна. Гэтэл тэдгээрийн нэг болох сонгуулийн шинэчлэл хийхдээ нам чинь хойрго хандаад байх шиг санагдах юм?
-МАН сонгуулийн шинэчлэлийн асуудалд одоо ч онцгой анхаарч, сонгуулийн тогтолцоог боловсронгуй болгох, шинэчлэхийн төлөө тууштай ажиллаж байгаа. Манай нам энэ байр сууриасаа ухраагүй, харин АН эргээд 2008 оных руу орох гээд байх шиг. Аль ч тогтолцоогоор явуулсан сонгууль шударга болдог, хариуцлага, эрх үүрэг нь тодорхой, мөнгөний нөл өөллийг багасгах эрх зүйн зохицуулалтуудыг сайн суулгаж өгөх хэрэгтэй.
-МАН мажоритар давамгайлсан холимог хувилбарыг сонгож буй. Уг нь мажоритар тогтолцоогоор бид ихэнх сонгуулиа явуулж ирсэн ч ахицтай болох нь харагдсанг үй. Тэгсэн хэрнээ улс төрийн хамгийн тулхтай хүчин гэгддэг танай нам яагаад ийм хувилбарыг сонгож байгаа юм бэ?
-Явж үзээгүй зам бүхэн сонин байдагтай л адил. Монголчууд бид пропорциональ тогтолцоо ямар болохыг мэдэхгүй. Дардан шулуун гэж байгаа ч ямар өргөс байгааг хэн ч хэлж мэдэхгүй. Пропорциональ тогтолцоо нь нам түшиглэсэн сонголт шүү дээ. Намын нэрийн ард намын нэрээр халхавч хийн төр барилцах нэрээр хэн гэгч, ямар ёс суртахуунтай хүн, ямар ашиг сонирхол өвөрлөн төрд шургалахыг таашгүй.
Манай нам “ Ард түмнээ сонсъё” нэртэй аяныг орон даяар зохион байгуулж, иргэдийн санал бодлыг сонсож байхад өөрсдийг нь төлөөлж байгаа төрийн түшээдтэйгээ уулзаж, жаргал, зовлонгоо ярьж, төр засагт дуу хоолойгоо хүргэж байдгаа илэрхийлж байна. Нүүдлийн соёл иргэншилтэй монголчууд бид ямар нэгэн зүйлийг хийсвэрээр бус бодитоор барьж, харж, мэдэрч байж л итгэдэг, үнэмшдэг.
Энэ бол бидний нэг онцлог. Тэгвэл бид пропорциональ давамгайлсан хувилбарыг сонгоод хэдхэн намын нэр бичсэн саналын хуудас сонгогчдод өгч, бөглөхийг тулгах эрх байхгүй. Бид хүм үүсийн сонгох, сонгогдох эрхийг хангаж, монгол төрийг монголчууд бүгдээрээ хамтдаа байгуулах хувилбарыг л дэвшүүлж байгаа.
Түүнээс гадна Үндсэн хуульд иргэд төрд өөрсдийг нь төлөөлөх УИХ-ын гишүүнээ чөлөөтэй, шууд сонгох эрхтэй гэж заасан. Намын нэрээр сонгоно гэсэн заалт энэ хуульд байхг үй. Манай хоёр нам хамтарсан Засгийн газар байгуулж олон асуудлыг шийдэж байгаа ч Үндсэн хуулийг зөрчиж элэг бөөрөөрөө нийлж болохг үй. МАН ард түмнийхээ шууд оролцоотойгоор иргэнд ойрхон төр байгуулахыг хүсэж байна.
Харин АН-ынхан пропорциональ хувилбарыг сонгож, ард түмнээсээ хол байхыг хүсээд байна шүү дээ. Намуудын төлөвшил, улс төрийн соёл, санхүүжилт, боловсон хүчний механизм нам давамгайлсан сонгуулийн тогтолцоогоор явахад бэлэн байна уу гэдгийг бид бодолцох ёстой.
Барууны нам атлаа илт хэт зүүний хандлага гаргаад, үзэл баримтлал, үйл ажиллагаа нь зөрчилддөг, эдийн засгийн тодорхой бүлэглэлийн эрх ашгийг хамгаалан фракцад хуваагдсан намууд олон байгаа нөхцөлд пропорциональ давамгайлах нь сөрөг үр дагавартай.
Сонгуулийн энэ хоёр тогтолцоонд хоёуланд нь сайн, муу тал бий. Тиймээс хоёр хувилбарын сайн талуудыг нь нэгтгэн холимог тогтолцоог сонгож байгаа юм.
-Манай улстөрчид гадаадын улс орны дамжаа төгсөж ирээд түүнийгээ дэлхийн хэмжээний сургууль төгссөн мэтээр ярьж, хагас хугас сурсан гаднын үг хэллэг хэрэглэж, их мэдэгчийн дүрд тоглох юм. Монголын төрд монгол ухаан хамгаас их үгүйлэгдэж байгаа биш үү?
-Гаднынхныг тахин шүтэх хандлага их байна. Даяаршиж буй нөхцөлд бид удам судраа, монгол ёс заншлаа дээдлэн үндэсний ухамсраа дээшлүүлж байж дангааршиж, монголоороо үлдэнэ. Хэт мэдээлэлжсэн, механикжсан, техник шүтэж ирсэн улс орнууд байгаль эхийн өмнө хүчин мөхөсдөж, өнөөдөр эргээд эх дэлхий, байгалиа хамгаалах асуудалд анхаарч, ногоон эдийн засаг, гэр бүлийн эрхэм үнэт зүйлсийн талаар ярих болжээ.
Бид энэ бүгдийг харсаар, мэдсээр байж өөрсдийн онцлог, давуу талаа үл хайхарч, бусдыг хэт даган дуурайж, буруу замаар будаа тээгээд байна уу даа хэмээн бодогдоод байгаа.
-Цөөн хэдэн хүн эх орны баялгийг хувааж иддэг, эрх мэдэл хэдхэн хүний гарт байхыг ардчилал гэж хэлж болохгүй байх. Гэтэл манай улсын эрх мэдлийг цөөн хүн гартаа авч, намын эрх ашгийг улс орны эрх ашгаас дээгүүр тавих болжээ.
-Тийм байж таарахгүй л дээ. Сонгуулийн хуулиа боловсронгуй болгох явцад ч ийм зүйл ажиглагдаж байна. Намыг бус хүнээ сонгох хэрэгтэйг бид өнгөрсөн хугацаанд ойлгосон атлаа намаа сонгох хувилбар руу гүйх ямар шаардлага байна вэ. Улс төрд цус сэлбэх, шинэ уур амьсгал хэрэгтэй байгааг бид ярьдаг хэрнээ тэр боломжийг нь хязгаарласан хаасан сонгуулийн тогтолцоог яагаад дэмжээд байгаа юм бэ гээд олон асуулт хөвөрч байна.
Х.Оюунсүрэн
No comments:
Post a Comment