МУИС-ийн Газар зүй-геологийн сургуулийн захирал доктор, профессор В.Батцэнгэлтэй ярилцлаа.
-Уул уурхайн салбар эрчимтэй
хөгжиж, энэ салбарт ажиллах мэргэжилтний эрэлт хэрэгцээ ихэсч байна.
Энэ чиглэлийн мэргэжилтнийг дотооддоо хангалттай бэлтгэж чадаж
байна уу?
-Сүүлийн жилүүдэд уул уурхайн үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж, Монгол Улсын эрчимтэй хөгжлийн үе ирээд байна. Одоогоос 4-5 жилийн өмнө геологи, хайгуулын мэргэжилтэн эрэлттэй байсан. Үнэндээ мэргэжлийн геологичид хангалттай бий. Харин дэлхийн стандартын технологийг эзэмшсэн мэргэжилтэн дутмаг.
-Сүүлийн жилүүдэд уул уурхайн үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж, Монгол Улсын эрчимтэй хөгжлийн үе ирээд байна. Одоогоос 4-5 жилийн өмнө геологи, хайгуулын мэргэжилтэн эрэлттэй байсан. Үнэндээ мэргэжлийн геологичид хангалттай бий. Харин дэлхийн стандартын технологийг эзэмшсэн мэргэжилтэн дутмаг.
Монголын геологичид ихэвчлэн МУИС,
ШУТИС болон ОХУ-ын их, дээд сургуулиудад бэлтгэгдсэн байдаг. Тэд
голдуу онол үздэг юм. Тиймээс үйлдвэрлэлийн чиглэлээр мэргэшүүлэх нь
маш чухал.
Өнөөдрийн байдлаар уул уурхайн салбарт үйлдвэрлэлийн шатны мэргэжилтний эрэлт хэрэгцээ их байна. Сүүлийн жилүүдэд төр засгаас энэ асуудалд анхаарч, МСҮТ-ийн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, сургалтыг сайжруулах талаар багагүй ажлыг хийж байгаа. Гэхдээ шууд үйлдвэр дээр очоод ажиллах хэмжээнд бэлтгэхгүй байгаа нь нууц биш.
-Сүүлийн үед дэлхийн стандартад нийцсэн техникийн мэдлэгийг дээшлүүлэхэд чиглэсэн дорвитой ажил хийж байгаа юу?
-Төр засгийн зүгээс геологийн боловсон хүчнийг чанаржуулах, мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх талд анхаарсан зүйл нэг их байхгүй. Техник технологи хөгжихийн хэрээр бидний судалгааны арга, аргачлал өөрчлөгдөж байна. Мөн мэдээллийн технологи хөгжсөнтэй холбогдон томоохон программ хангамж бий болсон. Тэдгээрийг хэрэглэж, хиймэл дагуулын мэдээлэл ашиглан, геофизикийн тоног төхөөрөмжөөр газрын гүний зураглал хийх зайлшгүй шаардлагатай болсон.
Сургуулийн зүгээс эдгээр техникийг ашиглаж буй гадаад, дотоодын компаниудад дадлага хийлгэх зарчмаар л ажиллаж байна. Тиймээс дэлхийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэн алхахын тулд төр засгаас дорвитой арга хэмжээ авах хэрэгтэй байна.
-Сургуулийн материаллаг баазыг хэзээ шинэчилсэн бэ?
-Ер нь социализмын үед байгуулсан материаллаг баазаар л сургалтаа явуулдаг. Манай сургуульд нүүрс судалдаг лабораториуд байгаа ч элэгдэж, хуучирсан тул бараг ашиглахаа больсон. Гадны тусламж, төсөл хөтөлбөрөөр зарим зүйлийг шинэчилж байна. Энэ хүрээнд 2012 онд 75 сая төгрөгийн өртөгтэй лаборатори байгуулахаар болсон.
Гэхдээ сургалтын орчин сайжруулах, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах асуудлыг ганцхан БСШУЯ хариуцах ёсгүй. Салбарын үйл ажиллагаагаар авч үзвэл ЭБЭХЯ, томоохон үйлдвэр уурхайнууд анхаарлаа хандуулбал зохино.
-Оюутнуудын дадлагажих орчныг ямар түвшинд хангасан бэ?
-Оюутнууд үйлдвэрлэлийн дадлагыг гурван жил дараалан хийдэг. Нэгдүгээр ангиа төгсөөд ерөнхий геологийн дадлагыг багштайгаа хамт хийнэ. Хоёрдугаар ангиа төгссөний дараа танилцах дадлагыг багш нарын удирдлаган дор гүйцэтгэдэг. Гуравдугаар ангиа төгсөөд жинхэнэ үйлдвэрлэлийн дадлагаа уул уурхайн аж ахуйн нэгжүүдэд очиж хийдэг. Ер нь уул уурхайн компаниуд оюутнуудаар дадлага хийлгэх сонирхолтой байдаг. Тиймээс манай оюутнууд цалинтай дадлагаждаг. Зарим нь цалингаа голсон сураг дуулддаг юм. Тэгэхээр мэдлэг болон гадаад хэл сайтай оюутнууд өндөр цалинтай ажилд шууд орох боломж бүрдээд байна.
-Багшлах боловсон хүчин хангалттай юу?
-Энэ асуудал үнэхээр том хэмжээнд хүрсэн. Манай сургууль үнэхээр сайн багш нартай байсан. Гэвч нэлээд нь тэтгэвэртээ гарлаа. Түүнчлэн энэ мэргэжлийн багш нар цалингаас болж өөр ажил хийдэг. Дадлагын оюутан зуны амралтаараа 400 ам.долларын цалинтай ажиллаж байхад багшлах хэмжээний геологичид 4000 ам.долларын цалин авах нь энүүхэнд. Тиймээс тэднийг 500 ам.долларын цалинтай багшийн ажлыг хий гэхэд хэцүү. Гэхдээ бид гадаадад багш нараа сургаж байна. Багш нараа өөр ажилд алдчихгүйн тулд цалин хангамжийг нь нэмэгдүүлэх талаар анхаарах цаг болсон юм шиг санагддаг. Одоо багшилж буй багш нарын ихэнх нь сургуулиа төгсөөд багшаар үлдсэн учраас хэт залуу хүмүүс байна.
-Сүүлийн жилүүдэд мэргэжлийн боловсон хүчнийг муу бэлтгэж байгаа талаар ярих боллоо. Ялангуяа ШУТИС-д их шүүмжлэлтэй ханддаг?
-Боловсон хүчний чадавхи муу байгаа нь багшийн хүрэлцээ, чадвар муугаас болдог. Мөн нэг хэсэг төрөөс их сургуулиудад санхүүжилт өгөхөө больж, сургуулиуд оюутны сургалтын төлбөрөөр л үйл ажиллагаагаа явуулж байсан. Үүнээс болж хэт олон оюутан элсүүлсэн нь сургалтад сөргөөр нөлөөлсөн байж болох юм.
-Гэхдээ дэлхийн хэмжээний боловсон хүчин бэлтгэх цаг хэдийнэ болсон биш үү?
-Гадаадын олон компани манайд үйл ажиллагаа явуулж байна. Тэр бүхэнд боловсон хүчин шаардлагатай. Гэхдээ тэдний шаардлагад нийцсэн мэргэжилтэн бэлтгэхийн тулд орчин үеийн тоног төхөөрөмжтэй байх ёстой. МУИС-ийн хувьд геологи, уул уурхайн чиглэлээр ОХУ, БНХАУ, Япон, БНСУ-тай идэвхтэй хамтран ажиллаж байна. Байгалийн баялаг ихтэй, уул уурхай өндөр хөгжсөн Австрали, Канад зэрэг улстай хамтран ажиллах хүсэлт тавьсан.
-Боловсролын салбарт олон жил ажиллаж байгаагийн хувьд мэргэжлийн боловсролын тогтолцоог өөрчлөх талаар юу гэж боддог вэ?
-Зах зээл гэж үл үзэгдэгч гар бүхнийг зохицуулна гэж ирээд зөнд нь орхисноос болж, нэг хэсэг дунд сургуулиа төгсөөд шууд дээд боловсрол эзэмшдэг байлаа. Сүүлийн жилүүдэд МСҮТ-д мэргэжил эзэмшүүлэх болсон. Дараа нь тусгай коллежид дунд мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх ёстой. Тэгээд их, дээд сургуульд боловсрол эзэмших юм. Гэтэл өнөөдөр тийм биш.
Мөн эрэлтийн судалгаа байхгүйгээс мэргэжлийн боловсон хүчин илүүдэж байна. Уг нь 10-15 хувийн илүүдэл байж болно. Гэтэл одоо 30-40 хувьд хүрсэн. Энэ талаар одоо л ярьж байна. Асуудлыг хурдхан шийдэх хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол хэн дуртай нь дуртай мэргэжлээрээ сур, хэн чадалтай нь ажилд ор гэвэл олон хүн хохирч, бас сурч байгаа нэрийдлээр хий дэмий мөнгө зарах гээд байна.
Өнөөдрийн байдлаар уул уурхайн салбарт үйлдвэрлэлийн шатны мэргэжилтний эрэлт хэрэгцээ их байна. Сүүлийн жилүүдэд төр засгаас энэ асуудалд анхаарч, МСҮТ-ийн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, сургалтыг сайжруулах талаар багагүй ажлыг хийж байгаа. Гэхдээ шууд үйлдвэр дээр очоод ажиллах хэмжээнд бэлтгэхгүй байгаа нь нууц биш.
-Сүүлийн үед дэлхийн стандартад нийцсэн техникийн мэдлэгийг дээшлүүлэхэд чиглэсэн дорвитой ажил хийж байгаа юу?
-Төр засгийн зүгээс геологийн боловсон хүчнийг чанаржуулах, мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх талд анхаарсан зүйл нэг их байхгүй. Техник технологи хөгжихийн хэрээр бидний судалгааны арга, аргачлал өөрчлөгдөж байна. Мөн мэдээллийн технологи хөгжсөнтэй холбогдон томоохон программ хангамж бий болсон. Тэдгээрийг хэрэглэж, хиймэл дагуулын мэдээлэл ашиглан, геофизикийн тоног төхөөрөмжөөр газрын гүний зураглал хийх зайлшгүй шаардлагатай болсон.
Сургуулийн зүгээс эдгээр техникийг ашиглаж буй гадаад, дотоодын компаниудад дадлага хийлгэх зарчмаар л ажиллаж байна. Тиймээс дэлхийн хөгжилтэй хөл нийлүүлэн алхахын тулд төр засгаас дорвитой арга хэмжээ авах хэрэгтэй байна.
-Сургуулийн материаллаг баазыг хэзээ шинэчилсэн бэ?
-Ер нь социализмын үед байгуулсан материаллаг баазаар л сургалтаа явуулдаг. Манай сургуульд нүүрс судалдаг лабораториуд байгаа ч элэгдэж, хуучирсан тул бараг ашиглахаа больсон. Гадны тусламж, төсөл хөтөлбөрөөр зарим зүйлийг шинэчилж байна. Энэ хүрээнд 2012 онд 75 сая төгрөгийн өртөгтэй лаборатори байгуулахаар болсон.
Гэхдээ сургалтын орчин сайжруулах, техник тоног төхөөрөмжөөр хангах асуудлыг ганцхан БСШУЯ хариуцах ёсгүй. Салбарын үйл ажиллагаагаар авч үзвэл ЭБЭХЯ, томоохон үйлдвэр уурхайнууд анхаарлаа хандуулбал зохино.
-Оюутнуудын дадлагажих орчныг ямар түвшинд хангасан бэ?
-Оюутнууд үйлдвэрлэлийн дадлагыг гурван жил дараалан хийдэг. Нэгдүгээр ангиа төгсөөд ерөнхий геологийн дадлагыг багштайгаа хамт хийнэ. Хоёрдугаар ангиа төгссөний дараа танилцах дадлагыг багш нарын удирдлаган дор гүйцэтгэдэг. Гуравдугаар ангиа төгсөөд жинхэнэ үйлдвэрлэлийн дадлагаа уул уурхайн аж ахуйн нэгжүүдэд очиж хийдэг. Ер нь уул уурхайн компаниуд оюутнуудаар дадлага хийлгэх сонирхолтой байдаг. Тиймээс манай оюутнууд цалинтай дадлагаждаг. Зарим нь цалингаа голсон сураг дуулддаг юм. Тэгэхээр мэдлэг болон гадаад хэл сайтай оюутнууд өндөр цалинтай ажилд шууд орох боломж бүрдээд байна.
-Багшлах боловсон хүчин хангалттай юу?
-Энэ асуудал үнэхээр том хэмжээнд хүрсэн. Манай сургууль үнэхээр сайн багш нартай байсан. Гэвч нэлээд нь тэтгэвэртээ гарлаа. Түүнчлэн энэ мэргэжлийн багш нар цалингаас болж өөр ажил хийдэг. Дадлагын оюутан зуны амралтаараа 400 ам.долларын цалинтай ажиллаж байхад багшлах хэмжээний геологичид 4000 ам.долларын цалин авах нь энүүхэнд. Тиймээс тэднийг 500 ам.долларын цалинтай багшийн ажлыг хий гэхэд хэцүү. Гэхдээ бид гадаадад багш нараа сургаж байна. Багш нараа өөр ажилд алдчихгүйн тулд цалин хангамжийг нь нэмэгдүүлэх талаар анхаарах цаг болсон юм шиг санагддаг. Одоо багшилж буй багш нарын ихэнх нь сургуулиа төгсөөд багшаар үлдсэн учраас хэт залуу хүмүүс байна.
-Сүүлийн жилүүдэд мэргэжлийн боловсон хүчнийг муу бэлтгэж байгаа талаар ярих боллоо. Ялангуяа ШУТИС-д их шүүмжлэлтэй ханддаг?
-Боловсон хүчний чадавхи муу байгаа нь багшийн хүрэлцээ, чадвар муугаас болдог. Мөн нэг хэсэг төрөөс их сургуулиудад санхүүжилт өгөхөө больж, сургуулиуд оюутны сургалтын төлбөрөөр л үйл ажиллагаагаа явуулж байсан. Үүнээс болж хэт олон оюутан элсүүлсэн нь сургалтад сөргөөр нөлөөлсөн байж болох юм.
-Гэхдээ дэлхийн хэмжээний боловсон хүчин бэлтгэх цаг хэдийнэ болсон биш үү?
-Гадаадын олон компани манайд үйл ажиллагаа явуулж байна. Тэр бүхэнд боловсон хүчин шаардлагатай. Гэхдээ тэдний шаардлагад нийцсэн мэргэжилтэн бэлтгэхийн тулд орчин үеийн тоног төхөөрөмжтэй байх ёстой. МУИС-ийн хувьд геологи, уул уурхайн чиглэлээр ОХУ, БНХАУ, Япон, БНСУ-тай идэвхтэй хамтран ажиллаж байна. Байгалийн баялаг ихтэй, уул уурхай өндөр хөгжсөн Австрали, Канад зэрэг улстай хамтран ажиллах хүсэлт тавьсан.
-Боловсролын салбарт олон жил ажиллаж байгаагийн хувьд мэргэжлийн боловсролын тогтолцоог өөрчлөх талаар юу гэж боддог вэ?
-Зах зээл гэж үл үзэгдэгч гар бүхнийг зохицуулна гэж ирээд зөнд нь орхисноос болж, нэг хэсэг дунд сургуулиа төгсөөд шууд дээд боловсрол эзэмшдэг байлаа. Сүүлийн жилүүдэд МСҮТ-д мэргэжил эзэмшүүлэх болсон. Дараа нь тусгай коллежид дунд мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх ёстой. Тэгээд их, дээд сургуульд боловсрол эзэмших юм. Гэтэл өнөөдөр тийм биш.
Мөн эрэлтийн судалгаа байхгүйгээс мэргэжлийн боловсон хүчин илүүдэж байна. Уг нь 10-15 хувийн илүүдэл байж болно. Гэтэл одоо 30-40 хувьд хүрсэн. Энэ талаар одоо л ярьж байна. Асуудлыг хурдхан шийдэх хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол хэн дуртай нь дуртай мэргэжлээрээ сур, хэн чадалтай нь ажилд ор гэвэл олон хүн хохирч, бас сурч байгаа нэрийдлээр хий дэмий мөнгө зарах гээд байна.
Өглөөний сонин
No comments:
Post a Comment