МУИСийн Олон улсын харилцааны сургуулийн Олон улсынхарилцааны тэнхимийн эрхлэгч, тэргүүлэх профессор,түүхийн шинжлэх ухааны доктор Ж.Баясахтай ярилцлаа. Бүх Хятадын ардын төлөөлөгчдийн их хурал өчигдөрэхэллээ. Арав гаруй хоног үргэлжлэх уг хурлаар шинэудирдлагуудаа батална. Өөр асуудлаар шийдэл гаргахболов уу. Авлига, хээл хахуулийн асуудлыг хэрхэн шийдэхталаар хэлэлцэх мэдээ байна. Шийдэлд хүрэх болов уу?
-Коммунист намын их хурлын дараа Бүх Хятадын ардын төлөөлөгчдийн хурал эхэллээ. Энэ хурлаар Хятадын даргаа батлахаас гадна Засгийн газраа байгуулна, байнгын хороодоо шинэчилнэ. Авлига, хээл хахууль гэж ярьж байгаа. Гэхдээ энэ хурлаар ноцтой асуудал ярихгүй биз дээ.
Өмнө нь энэ хурлын үеэр Бээжинд харуул хамгаалалтыгчангатгаж, гол замуудыг хаадаг байсан. Харин энэ удаадВВС телевизээр хурлыг шууд дамжуулж байна. Өөрчлөлтгарч байгаагийн илрэл үү?
-Өнгөц асуудал л даа. Үүнийг дагаад шууд өөрчлөлт болно гэхэд хэцүү. Хятадын хувьд орон нутгийн сонгууль хийсэн цагт өөрчлөлт гарах байх.
-БНХАУ-ын даргаар шинээр томилогдсон Си Жинпин ямар бодлогоор ажиллах бол?
-Хятад бодлогоо зугуухан хэрэгжүүлдэг. Тиймээс энэ улсын гадаад, дотоод бодлогод айхавтар өөрчлөлт гарахгүй. Гэхдээ БНХАУ-д гол анхаарах асуудал бол авлига. Мөн Хятадад эсэргүүцлийн хөдөлгөөн маш их гарч байна. Хятадад 1200 жагсаал хөдөлгөөн гарч байна хэмээн өрнөдийнхөн бичиж байна. Нэг өдөрт л хэд, хэдэн удаа гардаг гэсэн үг. Их газрыг 14 хуваасны нэгтэй тэнцэх том газар нутаг, 54 үндэстэнтэй улсын хувьд зөрчил барагдахгүй л дээ.
-Шинээр томилогдсон дарга эхний айлчлалаа ОХУ-д хийхээр төлөвлөсөн нь ямар учиртай бол?
-Аргагүй. Олон улсын харилцаанд ЗХУ задарснаас хойш 2000 оны есдүгээр 11-нийг хүртэл дэлхийд нэг туйлт систем үүссэн байлаа. Харин дэлхийн худалдааны төвийг бөмбөгдсөнөөс хойш энэ систем үгүй болсон. Орос, Хятад хоёр улс нэг туйл байлгахгүй, олон туйл бий болгоно гэсэн бодлоготой байгаа. Өөрөөр хэлбэл, Америк ноёрхлыг сааруулах бодлого барьж байна. Тиймээс энэ хоёр улс жинхэнэ стратегийн түншлэлтэй байгаа.
-Тэгвэл айлчлалаар олон туйлт бодлогын талаар яригдана гэсэн үг үү?
-Гол нь тэр. Америкийн нөлөөг яаж багасгах талаар ярих болов уу. Орос, Хятад хоёр цэрэг, зэвсгээ бие биедээ худалддаг. Тэр утгаараа сансрыг хамтран эзэмшинэ гэдэг асуудал ярьж магадгүй. Хятад дэлхийн эрчим хүч, нүүрсний талыг нь хэрэглэдэг, том хэрэглэгч улс. Тиймээс ОХУ-ын түүхий эд Хятадад хэрэгтэй байна. Харин Орост мөнгө нь хэрэгтэй. Үүнийгээ ярих байх.
Ер нь "АСЕН дээр нэмэх нь гурав" буюу Өмнөд Солонгос, Япон, Хятад гэдэг асуудал ярьж байгааг шийднэ. НАТО-г тэлж байгаа асуудалд хоёр улс хоёулаа дургүй байгаа. Жишээлбэл, Украйнд НАТО-гийн цэрэг ороод ирвэл Орост хэцүү шүү дээ. Орост үймээд эхлэхэд Төв Засгийн газар нь дарсан. Тэр үед БНХАУ ганц ч үг дуугараагүй. Үг дуугарвал ОХУ-ыг задрахыг зөвшөөрч байгаатай адил болно шүү дээ. Өөрөө олон үндэстэнтэй улс учраас БНХАУ Оростой нэг байр суурьтай байхаас аргагүй. Хятад үймээд эхэллээ гэхэд Орос хэзээ ч асуудалд оролцохгүй. Энэ мэтээр Си Жинпиний айлчлалаар дэлхийн том бодлого яригдах болов уу. Өөрөөр хэлбэл, БНХАУ-ын "Тав дахь үеийн удирдагч" гол бодлогынхоо суурийг ОХУ-тай ойлголцоно гэж таамаглаж байна.
-Олон улсын харилцаанд ОХУ, БНХАУ нэг тал гэж ойлгож болох уу?
-Олон туйл байгуулахын төлөө нэг тал. Хоёулаа цөмийн зэвсэгтэй, НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн гишүүн улс. 2000 онд байгуулагдсан Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын гишүүн улс. Тус нийгэмлэгийн дүрэмд "Өөр хоорондоо харилцахыг нэгдүгээрт үзнэ" гээд заачихсан. Өөрөөр хэлбэл, гадагшаа харилцахаа хоёрдугаарт тавих нь байна. Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллага анхандаа улс төрийн байгууллага байсан бол яваандаа эдийн засгийнх болж байна. Гэхдээ энэ байгууллага харьцангуй сул байгууллага л даа. Ерөөсөө татвар дээр тогтдог. Орос, Хятад хоёр улс хамгийн их татвар төлдөг. Тэр хэрээрээ Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагад дуу хоолой ихтэй, тэнд хоёр улсын бодлого явдаг.
-Манай улс тус нийгэмлэгийн ажиглагч байх аа?
-Орос, Хятадын хувьд манай улсыг гишүүнээр элсэхийг шахдаг. 70 жил нэг улсыг дагаад алдсан бид хоёр улсын аманд орж болохгүй шүү дээ.
-Мөнхийн хоёр хөрш маань нэг тал руугаа харсан бодлоготой байхаар Монголд яаж нөлөөлөх бол?
-Энэ хоёр улс хатуурхвал манай улсад хэцүү. Тиймээс дэлхийн уур амьсгал, хүчний харьцаа ямар байгааг маш сайн мэдэж байх ёстой.
Манай улсын хувьд олон талт дипломат ажиллагааг чухалчлах хэрэгтэй. Манай улсын харилцаа ОХУ, БНХАУ гэсэн босоо тэнхлэгээр хөгжиж ирсэн. Харин энэ харилцаагаа хэвтээ тэнхлэгээр хөгжүүлж байж хүчний тэнцвэрт харьцаатай болно. Өөрөөр хэлбэл, баруун Европ, Европын холбоо, Ази Номхон далайн улсуудтай маш сайн харилцаатай байх ёстой. Үүнийг хоёр хөрш маань хориглож чадахгүй. Учир нь Монгол Улс энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцож топ арван орны нэг боллоо. Өнгөрсөн хугацаанд Монголын арми шинэчлэгдэж олон улсын хэмжээнд хүрлээ. Монголын гаргасан "Цөмийн зэвсэггүй бүс нутаг" гэдэг нэр томъёо дэлхий дахины дэмжлэгийг хүлээлээ. Ардчилсан орнуудын хамтын нийгэмлэгийн чуулган Монголд ирэх сард болох гэж байна. Тэгэхээр Монгол Улс ардчилсан орон гэж үнэлэгдэж байна. Дээр нь сайн засаглалтай гэж үнэлэгдэж байгаа зэрэг давуу тал олон байгаа. Тиймээс мөнхийн хоёр хөрштэй гэдгээ бодоод олон улсын харилцааны хэвтээ тэнхлэгээ хөгжүүлж улс гүрэн, үндэстэн дамнасан корпорациудтай харилцах ёстой. Туйлширч огт болохгүй.
Си Жинпин ОХУд айлчлахдаа манай улсад ирж магадгүй тухай мэдээ гарсан. Манай улсад хэзээ айлчлахбол?
-Уг нь манайд ирэх талаар мэдээлэл байсан ч больчих шиг боллоо. Бүх Хятадын Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлын Байнгын хорооны дарга ноён У Бангуо манай улсад айлчлах үеэр Си Жинпин ирэх, үгүй асуудал яригдах байх гэж хүлээж байсан. Гэхдээ ийм асуудал яригдсангүй. Эсвэл манайхан муу ажилласан байж таарах нь.
Си Жинпин Ху Жинтаогийн орлогч байхдаа гадаад дахь анхны айлчлалаа Монголоос эхэлж байсан түүхтэй. Ер нь Монголд их элэгтэй хүн. Аав, ээж нь бүх Хятадын ардын чөлөөлөх армийн том зүтгэлтнүүд байсан. Энэ удаад айлчлалаа шууд Монголоос эхлэх нь том улсын бодлогод нийцэхгүй байсан байж магадгүй.
Тэрбээр БНХАУ-ын Шаньси мужид төрсөн. Монголд амьдарч байсан хятадуудын олонх нь Шаньси мужийнх байдаг. Шаньси муж, тэдний хятад хэлийг манайд "луушир аялгуу" гэдэг бууз, банш, хуушуур зэрэг үг манай хэлэнд орсон байдаг.
Тэгэхээр Си Жинпинийг гарал, угсаагаараа Монголтой холбоотой гэж ч ярих нь бий.
-Шинэ удирдлагууд томилогдоод Хятад, Монгол хоёр улсын харилцаа, бодлого өөрчлөгдөхгүй байх лдаа...
-Хятадууд хөршүүдээ баян, амгалан, сайн гэж гурав хуваадаг. Япон, Солонгос баян хөрш нь бол бид сайн хөршид нь багтаж явдаг. Тиймээс энэ улсын бодлогын хувьд манай статус сайн байна гэсэн үг. Хятад улс эрчим хүчний том хэрэглэгч тул манай нүүрсийг их сонирхож буй. Манай түүхий эдэд сонирхолтой байна шүү дээ. Австрали, Индонезээс эрчим хүч авах уу, Монголоос нүүрс авах уу гэхэд ойлгомжтой байх.
Ер нь Хятадын бодлого солигддоггүй. Зөөлөн, алсыг харсан бодлоготой улс. Энэ нь хэзээ ч өөрчлөгдөхгүй.
-Манай хоёр улсын харилцаанд анхаармаар асуудал бий юу?
-Түүхэн асуудлаа нэг мөр болгох ёстой. "Хятадууд улсаа таван үндэстнээс бүтнэ. Түүний нэг нь монгол" гэж ярьж байна. Соёлын хувьсгалын үед Монголыг өөрийнхөө газар нутаг гэж ярьдаг байсан. Манай их хааныг Хятадын үндэстний нэг хаан гэж ярих жишээтэй. Бид хэзээ ч Хятадын хэсэг байгаагүй. Энэ ойлголтыг нэг мөр болгох шаардлага байна.
-Хятад олон улсад эзлэх байр сууриа бэхжүүлсээр байгаа. Үүнийг ОХУ хэрхэн хүлээн авдаг бол?
-Хятад өөрийгөө хөгжиж байгаа орон гэж үздэг. Нийгмийн хөгжлийн чиг баримжаа нь хятад онцлогтой социализм байгуулах. Хятадын удирдагчид "ХХI зууны дунд үе болтол манай улсад энх тайвнаар зэрэгцэн оршихын төлөө байна" гэх энхтайванч, эерэг, сайн орчин хэрэгтэй гэдэг бодлоготой. Одоо БНХАУ Америкийн дараа буюу дэлхийн хоёрдугаарт жагсч байна. 2050 он гэхэд нэг номерын улс болох зорилготой байгаа биз. Гэхдээ одоогийнх шиг бослого хөдөлгөөн ихтэй байвал байдал өөрөөр эргэж мэднэ.
Орос Хятадыг хүлээн зөвшөөрөхгүй гээд яах билээ.
Ер нь бид өмнөд хөршийгөө яг хэдэн муж, аймаг, хошуутай гэдгийг нь тэр бүр мэддэггүй. Хятадсудлаачийн хувьд энэ талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Гуаси-жуан,Өвөр Монголын Өөртөө засах орон, Синьжян-Уйгарын өөртөө засах орон, Төвдийн өөртөө засах орон, Нинся-хотоны өөртөө засах орон зэрэг таван өөртөө засах оронтой. Мөн шууд харьяалагдах гурван хот, 22 мужтай.
Ийм улсад үндэсний бодлого чухал байхаас аргагүй. Гэхдээ үндэсний бодлого нь нэлээд уян болж ирсэн. 54 үндэстэнээс "Хань" үндэстнийхэн нэг, цөөн тооны үндэстэн нь хоёр хүүхэдтэй болохыг зөвшөөрдөг. Улсын компаниуд нь эдийн засгаа барьдаг. Эдийн засгийн гол салбарууддаа хувийн компани ажиллуулдаггүй. Гадагшаа гарах мөнгөнд асар том хяналт тавьдаг улс. Бэлнээр бол хоёр мянган ам.доллар авч гадаадад гарахыг зөвшөөрдөг. Бэлэн бусаар гаргасан мөнгөнд хатуу хяналт тавьдаг. Гэхдээ Хятадын эрх мэдэлтэй хүмүүс гадаадад их хэмжээний үл хөдлөх хөрөнгө худалдаж авсан байдаг. Бээжин хотын даргын хүү АНУ-аас Боинг онгоц ганцаараа хөлөглөж нутагтаа цагаан сараар ирсэн гэдэг яриа байдаг.
Хятадад эсэргүүцлийн хөөлгөөн их гардаг талаар та ярьсан. Гэхдээ Өмнөд Монголд гардаг байсанхөдөлгөөн намжмал болжээ. Манай улсын хувьд Өмнөд Монголтойгоо хэрхэн харилцах ёстой бол?
-Өвөр Монголд гэхэд бэлчээр талхалсан гэх шалтгаанаар хөдөлгөөн өрнөсөн шүү дээ. Түүний дараа Уудам гэдэг хүү гарч ирж, Хятадын телевизийнхнийг уйлуулсан. Тэр хүү манай С.Жавхлангийн дууг дууллаа. Мөрөөдлийг нь асуухад "Надад ногоон өнгийн бэх хэрэгтэй байна. Түүгээр ертөнц дэлхийг будмаар байна" гэсэн. Эрүүл, ногоон дэлхийг хүсч байгаагаа илэрхийлсэн нь тэр. Тухайн үед Монгол хүүхэд ийм айхавтар сэтгэж байна гэж шуугисан шүү дээ. Зарим маань өвөр монголчуудыгаа нэг үндэстэн гэхийн оронд хятад гэх мэтээр дуудаад гомдоочих жишээтэй. Гэтэл жинхэнэ монголоо, бичиг үсгээ авч үлдсэн нь Өвөр монголчууд л байна шүү дээ.
Өвөр Монгол БНХАУ Монгол Улс хоёрыг холбож байгаа гүүр. Хоёр улсын харилцаанд Өвөр Монголын хүчин зүйл их. Гэхдээ энэ гүүрийг нээлттэй байлгах эсэхийг Бээжин тодорхойлдог. Өвөр Монголын бэлчээр муудаж, усны хомсдолд орж байгаа учраас мал өсөх нь тааруу байна. ӨМӨЗО-ны 25 сая хүний гурван сая нь монгол гэдэг. Өвөр Монголчууд нь дотроо монголоороо амьдарч буй малчин монгол байхын сацуу тариачин монгол гэж бас байна. Тариачин монгол нь арай хятад болсон юмуу даа гэж бодогддог. Харин малчин монгол нь монгол хэлэндээ сайн. Гэхдээ Хөх хотод байгаа монголчууд хүүхдээ сургуультай байлгахын тулд хятад сургуульд өгдөг. Тэгэхээр монгол үндэстэн хэцүүдэж байна гэж ойлгохоор. Арай гайгүй монголоороо байгаа нь Хөх нуурын дээд монголчууд юм. Шинжаны монголчууд ч баруун монголынхтой адил аялагаар ярьдаг. Ер нь өвөрмонголчууд л монгол бичгийг авч үлдсэн шүү дээ. Түүнчлэн манай монгол дуу, хөгжим, уран зохиол их дэлгэрч байгаа бол саяхнаас урлагийн хүмүүс нь манай халх маягийн хувцас хунар өмсөх болжээ гэдэг нь надад ажиглагдаж байна. Мөн Одон телевиз их сайхан цэвэр аялгатай ярьдаг болсон.
Өмнөд Монгол хоёр улсын гүүр гэлээ. Тэгвэл БНХАУ тэр бүр Өмнөд Монголоор дамжуулж Монгол Улстайхарилцдаг юм болов уу?
-Хоёр улсын албан ёсны харилцаа Дипломат төлөөлөгчийн газраараа дамжина. Харин олон нийтийн дипломат харилцааг урлаг, соёл, шинжлэх ухаанынхан төлөөлж байна. Ер нь манай дуу хөгжим гэх мэт соёл Өвөр Монголд их дэлгэрээд ирэхээр хорих бодлого барьж байна. Хурд хамтлагийг гэхэд тэнд тоглолт хийлгэхгүй байна шүү дээ. Тэр хэрээр өвөр монголчууд Монгол руу тэмүүлж байгаа. Гал голомт нь энд болохоор тэмүүлэхээс ч аргагүй.
Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР
Өдрийн сонин 2013/03/06
No comments:
Post a Comment