Н.Удвал: Биднийг “Гээгдсэн эгшиг”, “Балархай эгшиг” гэж ярьдаг байсан МАН-ынхантай эвсэхийг тийм амархан шийдэхгүй

Эрүүл мэндийн сайд, МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаН.Удвалтай ярилцлаа.

-МАХН-ын Бага чуул­­ганы хуралдаа­наар таныг Ерөнхий­лөг­чиднэр дэвшүүлэх бо­ломжтой дөрвөн хүний нэг гэдэг шийдвэрийггаргажээ. Намынхаа ги­шүү­дийн гаргасан шийд­­вэрийг та хэрхэнхү­лээн авч байна вэ?
-Засгийн газар, УИХ-д байгаа, 45-аас дээш нас­тай бүх гишүүнээ нэр дэв­шүүлэх боломжтой гэж манай намынхан үзсэн. Тэр дундаас хэн нь рей­тинг өндөр байна вэ гэдэг жагсаалтад л би орсон хэрэг. Түүнээс бус­даа­саа илүү гарч шалга­раад га­раад ирсэн асуу­дал байх­гүй. 
Нэгэнт намаас явуулж байгаа арга хэмжээ учраас татгалзах эрхгүй. Нам бодлогоороо бид­ний нэрийг гаргаж байгаа болохоор хэн нэг нь эсэр­гүүцээд эсвэл хөөрөөд байх шаардлагагүй. Эх­лээд дөрвүүлээ байна. Сүүлдээ нэг нь үлдэж өр­сөл­дөх байлгүй дээ. 
Гэнэт Ерөнхийлөгчид нэр дэвших жагсаалтаа гаргалаа гэхэд миний хувьд намын бодлогоос татгалзах ёс суртахууны эрхгүй гэдэг утгаар л хү­лээж авсан. 

-Ерөнхийлөгчийн сон­гуулийн өмнөх та­най намын сунгаа гэжойлгож болох уу?
-Яг ч сунгаа биш л дээ. Эхний л яриа, чиглэл гэж ойлгож болно.  

-"Шударга ёс" эвс­лээс нэг л хүн Ерөн­хийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших ёстой гэж МҮАН-ын даргаМ.Энх­сайхан ярьсан байна лээ. Бас Ц.Цолмон ги­шүүн "Бидэнд бодол бий" гэсэн утгаар ярь­сан. МҮАН-ынхан танай намаас боломжтой гэж үзсэн дөрвөн хүнийг хүлээн зөвшөөрч бай­гаа болов уу?
-Ерөнхийлөгчийн сон­гуу­лийн тухай хуулиар УИХ-д суудалтай нам, эвслээс нэр дэвших эрх­тэй шүү дээ. Тиймээс на­маасаа нэр дэвшүүлж ч болно. Мөн эвслээсээ нэр дэвшүүлэх ч боломжтой. УИХ-ын сонгуультай харь­цуулахад хувил­ба­рууд бий. Аль хувилба­раар, хэрхэн оролцох талаар эвсэл дотроо ярил­цана. Одоохондоо аль ч нам нь тодорхой шийдвэр гаргаагүй уч­раас ярилцаж амжаагүй байна. 

-Манай улсад эмэг­тэй хүн Ерөнхийлөг­чийн сонгуульд нэр дэв­шиж байсан удаагүй. Тэр утгаараа танынэ­рийг соргог хүлээж авч байгаа олон хүн байна. 
-Тийм үү. Мэдээлэл авах завгүй л явна. Ард түмэн тэгж үзэж байгаа бол баярлаж байна. Ер нь эмэгтэйчүүд давуу тал олонтой. Ялангуяа эрэг­тэйчүүдийн байр суурь суларсан, эзгүйрсэн үед эмэгтэй хүн давуу байж болно. Ер нь намуудаас нэр дэвших эмэгтэйчүүд байгаа байх. 

-Нөгөө талаар танай намын гишүүдийг Н.Энх­­баярыг дагаж нам байгуулж, албан ту­шаалд хүрсэн хүмүүсгэж харах нь бий. Тэр утгаараа даргыгаа шо­ронд явсны дараа Ерөн­хийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихталаар бо­ломжтой гэсэн бүхэн нь ярьж байна гэж шүүмж­лэх ч хэсэг бий. Үүнд ямар хариулт өгөх вэ?
-МАХН улс төрийн нам шүү дээ. Даргыгаа шоронд орчихлоо гээд намаа тараалтай биш. Тиймээс ч сайн муу, сай­хан муухай амьдрал үр­гэл­жилдгээрээ л үргэл­жилж байна. Амьдрал өөрөө олон өнгөтэй хой­но янз бүрийн байр суурь­тай хүн байлгүй яах вэ. 

-МАХН-ыг  Ерөн­хий­лөгчийн сонгуульд МАН-тай эвсэнэ, нэг­дэнэ гэх мэт яриа бий. Бага чуулганыхурал­даа­наар та энэ асууд­лаар байр сууриа илэр­хийлсэн үү?
-Манай намын хувьд Ардчилсан намтай гэрээ байгуулсан. Гэрээнийхээ дагуу АН, ИЗНН-тай хамт­ран ажиллаж байгаа улс төрийн хүчин шүү дээ. Тэр гэрээний явц ямар байгааг, орон нутгийн сонгуульд хоёр нам гэрээ­гээ хэрхэн биелүүлсэн бэ гэдгээ хоёр талаасаа ярил­цах нь зүйтэй гэсэн саналыг би гаргасан. Улмаар гишүүд маань ч гэрээний биелэлтийг энэ удаад дүгнэх шаардла­гагүй гэдэг байр суурин дээр санал нэгдсэн. Нэ­гэнт хоёр намтай хамт­раад ажиллаж байгаа учраас МАН-тай эвсэх тухай асуудал яригдах боломжгүй. Гэрээгээр хү­лээ­сэн үүргээ хоёр тал биелүүлсэн үү, үгүй юу гэдгээ ярилцаж байж дараа­гийн хувилбар гарч ирнэ шүү дээ. 

-Танай намын дарга ч ийм чиглэлийг өгсөн талаар зарим гишүүд ярьсан. 
-Чиглэл гээд байх юу байх билээ. Бага чуулга­ны гишүүдээс гарсан шийд­вэр шүү дээ. Намын эрх барих дээд байгуул­лагын хувьд тал, талаа­саа ярьж  байгаад шийд­вэрээ гаргасан. 

-Тэгвэл Бага чуулга­наар МАН-тай эвсэх, нэгдэх талаар ямар нэг яриа гараагүй гэж ойл­гож болох уу?
-Тэр талаар юу ч яриа­гүй. Эхлээд Ардчилсан намтай яах вэ гэдгээ ярил­цана гэдэг байр сууриа л илэрхийлсэн. Нэгэнт АН-тай эвсчихсэн байж МАН-тай эвсэх талаар ярих ёс суртахууны эрх байхгүй. Гэрээний дагуу тийм боломж ч байхгүй. 

-Орон нутгийн сон­гуулиар АН гэрээний­хээ үүргийг биелүүлээ­гүй учраас бид хэр­хэ­хээ өөрсдөө шийднэгэж ярих хүн ч танай намд бий. 
-Орон нутгийн сон­гуульд яаж оролцсон та­лаар манай намын удирд­лагууд мэдээлэх ёстой. Надад аль айм­гийн ямар суманд яаж оролцсон гэх мэтээр то­дор­хой мэдээлэл алга. АН, МАХН-ын хувьд аль аль нь улс төрийн хүчин, том намууд. Тэр утгаараа улс төрийн хариуцлага­тай байх ёстой. Гэрээ байгуулсан бол аль аль нь үүргээ хүлээх ёстой. Тэр дагуу гэрээний биелэл­тээ ярьж, анхаа­руулж сануулж байх үүрэг­тэй. 

-"Тусгаар тогтнолын өдөр"-өөр танай намын гишүүд МАН-ынхантай хамт Сүхбаатарын хө­шөөнд цэцэгөргөж бай­гаа харагдсан. Үүнийг хоёр намын нэгдэл гэж харах хүн байх шиг бай­на. 
-Яахав дээ. Морин цагт цэцгээ өргөх гээд очихоор таарчихдаг юм. Өнгөрсөн жил ч Сүхбаа­тарын талбай дээр таа­рал­даад цувраад л цэцгээ өргөж байсан. Энэ бол тэгтлээ анзаараад байх асуудал биш. 

МАХН (МАН)XXВИ Их хурлаа хийж нэрээ солих талаар хэлэлцэж байхад Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр, тахоёр хэрхэн эсэргүүцэж, намынхаа удирдлагуудад яаж адлагдаж байсныг уншигчид санаж байгаа байх.Одоо харин МАН-ын удирдлагууд эвлэ­рэх, нэгдэх талаар ярьж байгааг нь тэр үеийнх­тэй харьцуулбал...
-Ө.Энхтүвшин бид нар нэг жигүүр болж бай­лаа. Ө.Энхтүвшин дарга зохицуулагч нь, би дэд зохицуулагч нь болж МАХН-д явж байсан. Тэр үед ярьж байсныг хүлээн авсан бол магадгүй нам хоёр хуваагдаагүй, УИХ-д олонхи болчихсон сууж байх юм билүү. Ёс зүйн хороог байгуулах ёстой гээд би даргаар нь ажил­лаж байлаа. Ёс зүйн хо­роо­гоо олигтой ажил­луул­чихсан бол өнөөдөр байдал өөр байх байсан болов уу. Нам нэрээ со­лих гээд "Тэрэлжийн тун­хаг" гаргачихаад байхад Н.Энхбаяр дарга мэдэг­дэл гаргасан. Тэр үед би Н.Энхбаяр даргатай хам­тарч "Ухрах уу, урагшлах уу" гэдэг цуврал хэлэл­цүү­лэг хийж байлаа. На­мынхаа удирдлагуудад ойлгуулъя гээд Удирдах зөвлөлтэйгөө уулзаж "Шийд­вэрээ сайн харж үзээч" гэдэг сүүлийн гуйл­таа гуйсан. Түүнийг хү­лээ­гээд авсан бол өнөө­дөр ямар ч байх байсан юм. Ингээд бодохоор ма­най хоёр нам салах нь үнэт зүйлийн зөрүү бай­жээ. МАН эгэл жирийн гишүүнээ хүн гэж үздэг­гүй, мөнгөтэй хүн л байвал хамгийн сүрхий, мундаг гэж үнэлж байгааг хүлээн зөвшөөрөх арга байгаа­гүй. "Тийм шүү, сайхан шүү" гэж нийлээд, албан тушаал, ажил хөөцөл­дөөд явах боломж надад байсан. Гэхдээ би тэр замыг сонгоогүй. Тухайн үед намын удирдлага, жирийн гишүүн хоёр ярил­цах ижил сэдэв байх­гүй байсан. Ярилцах ижил хэл ч байгаагүй учраас тэнд байх ямар ч шаардлагагүй гэдгээ ойл­го­сон. Тиймээс МАХН-аа сэргээн байгуулах Онц их хурлын түр штабыг бай­гуулж байлаа. Ямар хүнд замыг туулсныг Мон­голын ард түмэн мэднэ. Шударга ёсыг тогтоохын төлөө МАХН маань ард түмний хэлээр ярьж, иргэ­дийнхээ зовлонг ойлгож, тэдэнтэйгээ хамт нэг жи­лийг маш хүнд өнгөрөө­сөн. Нэр төр, амь насаа­раа дэнчин тавьж шу­дарга ёсны төлөө явсан гэж хэлж болно. Энэ байр сууриндаа одоо ч үнэнч хэвээрээ байгаа. 

-Таны ярьсан үнэт зүйлийн зөрүү арилсан болов уу?
-Үнэт зүйлийн зөрүү ч арилаагүй, МАН ч өөрч­лөг­дөөгүй. Тиймээс эвсэх, нэгдэх асуудлыг тийм амар­хан шийдэхэд хэ­цүү. Их ч олон юм яриг­да­на. МАХН шударга ёсны төлөөх хариуцлагатай учраас эхлээд гэрээтэй намтайгаа учраа олно. Нэгэнт гэрээ байгуул­чи­хаад өөр намтай нэгдэнэ, хамтарна гэх асуудал хэдхэн хүнээс гарч байгаа санал л гэж ойлгож бай­гаа. Тийм ч учраас намын Бага чуулганы хурал­даа­наар ийм асуудал хэлэл­цээ­гүй. Хүмүүс ч байр сууриа илэрхийлээгүй. 

-Таныг нэрээ соли­хоо эргэж хараач гэж сүүлийн удаа гуйж бай­хад МАН-ын удирдла­гууд хоёр жилийндараа нийлэх талаар эргээд МАХН-ыг гуйх талаар бодоогүй байх л даа... 
-Тийм байх. Тэр үед жирийн гишүүдээ дорд үзээд зогсохгүй биднийг  "Гээгдсэн эгшиг", "Балар­хай эгшиг" гэж хүртэл ярьж байсан. Ямар хар­гис, ямар аймшигтай болс­ныг ганц үүгээр л хэлж болно. Гэхдээ нам алдаагаа засч, өөрчлөг­дөж шинэчлэгдэж чаддаг чадвартай байх ёстой. 

-Та МАН-ын удирд­лагууд нийлэх талаар ярьж байгааг алдаагаа зассан гэж харж байна уу. Эсвэл дахинсэргэх гэж өөр намтай нийлэх оролдлого хийж байна гэж харж байна уу?
-Хүмүүс янз бүрээр л ярьж байна. Миний хувьд энэ асуудалд байр суу­риа илэрхийлмээргүй байна. 

-Өнгөрсөн хуга­цаанд МАН-ын удирд­лагууд МАХН-ын анх байгуулалцсан тантай уулзаж нийлэх, эвсэхталаар санал хэлсэн үү?
-Үгүй.

-Тэгвэл танай намын зарим гишүүнтэй зол­гож, "Хэдэн бүтэлгүй нөх­рийн гайгаар нэрээ сольж хоёр салсаннь буруу" гэх мэтээр гуй­сан байна лээ. Энэ нь улс төрийн хувьд хэр ёс зүйтэй алхам бол?
-(Инээв). Хэн хэнтэй­гээ уулзаж, хэнтэйгээ зол­гох нь чөлөөтэй шүү дээ. Үнэхээр алдсанаа хү­лээн зөвшөөрч байгаа бол зөв л байна.

-Танай намын Бага чуулганы өмнө танд ха­риуцлага тооцох талаар яригдана гэж байсан. Тодруулбал,таныг на­мын­хаа даргыг эмнэ­лэгт шилжүүлж чадал­гүй цаг алдсан гэж ха­риуцлага тооцох байсан юмбиш үү?
-Өдөр бүр миний та­лаарх "бор шувуу" нисч байдаг болохоор тоодог­гүй шүү дээ. Манай на­мын аль ч хүрээнд ийм зүйл яригдаагүй. 

-Бага чуулганы ху­рал­тай давхцаж Н.Энх­баярыг ИЙэмнэлэгт шил­жүүллээ. Цаг хугацаа нь ингэж тааравуу. Эм­нэл­гийн удирдлагууд хоригдол хүлээж авах­гүй гэж эсэргүүцээд бай­сан биш үү?
-Ерөөсөө явж байгаад л ингэж таарлаа. Эрүүл мэндийн сайдын хэдэн жилийн өмнө гаргасан 179 дүгээр тушаал бий. Тэр тушаалаар ИЙэмнэ­лэгт үйлчлүүлэх хүрээг тогтоосон юм билээ. ИЙэмнэлгийнхэн энэ тогтоо­лын дагуу харьяаны өвч­төнөө авна гэдэг асууд­лыг тавьсан. 

-Та өөрөө гуравду­гаар шатлалын эмнэ­лэгт эмчлүүлэх учир­тай хоригдлуудыг ИЙэм­нэ­лэгт эмчил гэдэгжу­рам гаргасан юм биш үү?
-Хууль зүй болон Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан тушаалаар баталсан журмыг хэрэг­жүүлэхтэй холбоо­той­гоор эрүүл мэндийн бүх байгууллагад би албан тоот явуулсан. Өөрийн нутаг дэвсгэр дээрх харьяал­лын хүмүүстээ үйлчлээрэй гэсэн утгатай албан тоотыг өгчихсөн байсан. Н.Энхбаяр дар­гын хувьд Ерөнхийлөг­чөөс чөлөөлөгдөх үед ИЙэмнэлэгт эмчлүүлнэ гэсэн Засгийн газрын тогтоол гарсан байдаг. Энэ тог­тоолыг хүчингүй болгосон эрх зүйн акт байхгүй. Тиймээс харьяаллаараа ИЙэмнэлэгт эмчлүүлэх учир­тай. Харин хоёр сайдын хамтарсан жу­рам гарснаас хойш ял эдэлж байгаа олон хүн Гэмтэл согог судлалын үндэсний төв, Нэгдүгээр эмнэлэг, Гуравдугаар эм­нэ­лэгт эмчлүүлж байгаа. 
Ял эдэлж байгаа бүх хүнийг зөвхөн ИЙэмнэлэгт эмчилнэ гэсэн журам байх­гүй. Ийм мэдээллийг улс төрийн зорилгоор нийгэмд сөрөг ойлголт өгөх гэсэн явуургүй аргаар нийгэмд цацсан. 

-Тэгвэл эмнэлэг бү­рийн тодорхой тасгийг ИЙэмнэлгийнх шиг тор­лож, тодорхой шаард­лагад нийцүүлсэнүү?
-Бусад эмнэлэгт тийм зүйл байхгүй. Байх шаард­­лага ч байхгүй. Ний­гэмд буруу мэдээлэл өгөх гэж л ИЙэмнэлгийн тасгуудыг торлосон байх. Ямар айхавтар улс төр явж байгааг л харуулж байгаа хэрэг шүү дээ. 

-Х.Тэмүүжин сайдын ярьснаар та зөвхөн Н.Энх­баяр даргыг ИЙэм­нэ­лэгт шилжүүлэхийн тулд дур мэдэждангаа­раа тогтоол гаргасан гэдэг. Хоригдол эмч­лүү­лэх өрөөг заавал торлож, тусгай шаард­лагаднийцүүлж засах ёстой юм биш үү?
-Шүүхийн шийдвэр биелүүлэх тухай хуульд 401 дүгээр хорих ангийн эрх үүргийг тодорхойлж өгсөн. Тэр эмнэлгийн асууд­лыг Эрүүл мэндийн яам хариуцахыг хуульд зааж өгсөн байдаг. Үүнээс гадна ялтнуудад эмнэл­гийн нарийн мэргэжлийн тусламж үзүүлэх, ялаас чөлөөлөх шийдвэрийг Хууль зүй болон Эрүүл мэндийн сайд зөвшил­цөж гаргадаг. Тэр дагуу би өнгөрсөн оны арван­хоёрдугаар сард Х.Тэмүү­жин сайдад саналаа явуул­­сан. Улмаар 20-иод хоног хүлээгээд хариу ирэхгүй болохоор нь зөв­шөөрч байна гэж үзээд тушаал гаргасан. Гэхдээ миний тушаал гаргас­наар асуудал шийдэг­дэх­гүй. Хууль зүйн яам заа­вал бүртгэж байж хэрэгж­дэг. Тушаалаа бүртгүүлэ­хээр Хууль зүйн яаманд явуулсны дараа Х.Тэмүү­жин сайд гарын үсэг зур­сан. Ингэж хоёулаа гарын үсэг зурсан учраас тушаа­лын хариуцлагыг бид хоёр хоёулаа хүлээнэ. 
Торлох асуудлыг хуу­лийн байгууллага санаа­чилж хийсэн учраас до­тоод журмыг нь хүндэт­гэсэн. Торлох ёстой бол И эмнэлгийн өрөөг торлоод өвчтөн авъя гэсэн. ИЙэм­нэл­гийн хүлээн авахын хажуу талын өрөөг торлоё гэж хэлсэн. Ингэж хэлээд би гадаад явсны дараа ИЙэмнэлгийн дээд талын өрөөг торлосон байна лээ. Тэр нь үр дүн ч өгөөгүй. Торлосон нь ИЙэмнэлэг болохоос олон эмнэлэгт хоригдлууд эмчлүүлж байгаа. 

-Намын даргын тань бие гайгүй юу?
-Ойрд мэдээ авч чадаа­гүй байна. 

-Эмнэлгийн дарга нарын сонгон шалга­руулалт ямар шалтгаа­наар хойшлоод байна вэ?
-Яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга жинхэлж байж Эрүүл мэн­дийн дээрх төрийн алба албан ёсны болно. Үүний дараа эмнэлгийн дарга нарын Сонгон шал­­гаруулалт болно. Одоо­гоор эмнэлгүүдийн дарга нарыг түр орлон гүйцэтгэгч томилсон бай­гаа. Мөн яамнаас эмнэлэг бүрт нэг хүн хяналт тавьж ажиллаж байгаа.
Эмнэлгийн дарга, Эрүүл мэндийн газрын дарга нараа томил­чихоод энэ сард Удирдах ажилтны зөвлөгөөнөө хий­нэ. Үүгээр энэ салбарт хийх шинэчлэлийг нээлт­тэй ярилцаж, голдрилд нь оруулаад явна. 

Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР

Өдрийн сонин