Засгийн газрын гишүүд салбарын үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл өгдөг уламжлалтай билээ. Үүний дагуу өчигдөр Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин салбартаа хийж хэрэгжүүлж буй болон цаашид хийхээр төлөвлөсөн ажлуудынхаа талаар сэтгүүлчидтэй уулзаж ярилцлаа.Тэрээр ярианыхаа эхэнд хуулийн салбарын шинэчлэлийг ойрын 16 жилд багтаахаар төлөвлөж байгаа гэдгээ хэлсэн. Олон улсын жишигт хамгийн удаан хийгддэг шинэчлэл 10-20 жилд багтдаг бөгөөд энэ нь боловсролын салбар байдаг байна. Дараагийн хугацаа шаарддаг салбар нь шинжлэх ухаан бөгөөд өмнөх нийгэмд томоохон байр суурь эзэлсэн эрдэмтэдтэй байдаг учир шинэчлэлийг нь бараг 30-40 жилээр хардаг байна.
Гурав дахь удаан хугацааны шинэчлэл нь манай хийх гэж буй хуулийн салбар бөгөөд бодит эрх мэдэл хуримтлагдсан байдаг учир шинэчлэл нь удаан байдгийг харгалзан 16 жилээр төлөвлөж буй гэдгээ Х.Тэмүүжин сайд хэлсэн.
Харин хамгийн хурдан хийж болдог шинэчлэл нь эдийн засгийн салбар байдаг байна.
ХУУЛЬ САХИУЛАХ ТУХАЙ ХУУЛИЙН ТӨСӨЛ ӨРГӨН БАРИНА
Манайх хуулийн салбартаа шинэчлэл хийх гэж 2002 онд анх "оролдож" байжээ. Ингэхдээ гадны орнуудын туслалцаа болон олон улсын шахалтаар хийж байв. Гэсэн ч тухайн үеийн боловсон хүчний мэдлэг боловсрол болон дэд бүтэц нь хүлээн авах чадваргүй байна гэх шалтгаанаар алхах ёстой байсан 10 алхмын хоёрыг нь л хийгээд орхисон байдаг.
Түүнээс хойш дорвитой өөрчлөлт хийгдэхгүй байсаар 2007 оноос эхлэн МУИС-ийн эрдэмтэн профессорууд шинэчлэлийг хэрхэн явуулах талаар судалгаа явуулж, 2009 онд хийж дуусгажээ. Үүнтэй зэрэгцэн Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж, шинэ "хүн" гарч ирснээр шударга ёс, шүүхийн шинэчлэлийн талаарх асуудал улс төрд хүчтэй орж ирсэн тухай салбарын сайд хэллээ.
Өдгөөгийн өргөн баригдаад буй болон боловсруулж байгаа хуулийн төслүүд нь дээрх 2007 оноос эхлэн хийсэн судалгааны үр дүн ажээ.
Шинэчлэлийн хэмээн нэрлэгдээд буй Засгийн газар байгуулагдсанаас хойш хуулийн салбарт хийсэн анхны томоохон шинэчлэл нь өнгөрөгч оны хавар УИХ-аас баталсан Шүүхийн тухай багц хуулийн төсөл аж. Уг багц хууль батлагдсанаар хуульч, тэдэнтэй холбоотой дэд бүтцийн эрхзүйн орчин сайжирсан гэнэ.
Хоёр дахь томоохон шинэчлэл нь хууль сахиулагчидтай холбоотой бөгөөд уг шинэчлэлийг энэ хавраас хийж эхлэх аж. Хууль сахиулагч гэдэг нь манайд өмнө нь байгаагүй ойлголт юм. Шүүхийн тухай багц хуульд хуульч гэдэгт өмгөөлөгч, прокурор, шүүгч, шүүхэд төлөөлөх эрх бүхий эрхзүйн туслалцаа өгөх мэргэжил бүхий хүн, хуулийн сургуулийн профессоруудыг багтаасан. Харин удахгүй өргөн барих Хууль сахиулах тухай хуульд тусгаж буйгаар бол хууль сахиулагч гэдэгт цагдаа, өмгөөлөгч, шинжээч, байцаагчийг хамааруулах аж.
Дээр дурдсан Хууль сахиулах тухай болон хууль сахиулагчийн эрхзүйн байдлын тухай зэрэг есөн багц хууль батлагдсанаар одоогийнхоос чиг үүргийн хувьд нарийвчлагдсан хууль сахиулах алба, мөрдөх алба, маршалын алба, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх алба, хил хамгаалах алба, онцгой байдлын алба, гадаадын шилжилт хөдөлгөөн болон иргэний харьяалал хариуцсан алба зэргийг шинэ бүтэц байгуулагдах юм байна. Эдгээрээс мөрдөх алба, маршалын алба зэрэг нь мөн л шинэ бүтэц, нэр томьёо. Тодруулбал, мөрдөх алба нь улс дамнасан, эдийн засаг, албан тушаал, зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх бол маршалын алба нь шүүгч, шүүхийн аюулгүй байдлыг хангах, гэрч хохирогчийг хамгаалах, шүүгдэгч, ялтныг хуяглан хүргэх, оргон зайлсан шүүгчдэгч, ялтныг эрэн сурвалжлах зэрэг чиг үүрэгтэйгээр ажиллах ажээ.
Түүнээс хойш дорвитой өөрчлөлт хийгдэхгүй байсаар 2007 оноос эхлэн МУИС-ийн эрдэмтэн профессорууд шинэчлэлийг хэрхэн явуулах талаар судалгаа явуулж, 2009 онд хийж дуусгажээ. Үүнтэй зэрэгцэн Ерөнхийлөгчийн сонгууль болж, шинэ "хүн" гарч ирснээр шударга ёс, шүүхийн шинэчлэлийн талаарх асуудал улс төрд хүчтэй орж ирсэн тухай салбарын сайд хэллээ.
Өдгөөгийн өргөн баригдаад буй болон боловсруулж байгаа хуулийн төслүүд нь дээрх 2007 оноос эхлэн хийсэн судалгааны үр дүн ажээ.
Шинэчлэлийн хэмээн нэрлэгдээд буй Засгийн газар байгуулагдсанаас хойш хуулийн салбарт хийсэн анхны томоохон шинэчлэл нь өнгөрөгч оны хавар УИХ-аас баталсан Шүүхийн тухай багц хуулийн төсөл аж. Уг багц хууль батлагдсанаар хуульч, тэдэнтэй холбоотой дэд бүтцийн эрхзүйн орчин сайжирсан гэнэ.
Хоёр дахь томоохон шинэчлэл нь хууль сахиулагчидтай холбоотой бөгөөд уг шинэчлэлийг энэ хавраас хийж эхлэх аж. Хууль сахиулагч гэдэг нь манайд өмнө нь байгаагүй ойлголт юм. Шүүхийн тухай багц хуульд хуульч гэдэгт өмгөөлөгч, прокурор, шүүгч, шүүхэд төлөөлөх эрх бүхий эрхзүйн туслалцаа өгөх мэргэжил бүхий хүн, хуулийн сургуулийн профессоруудыг багтаасан. Харин удахгүй өргөн барих Хууль сахиулах тухай хуульд тусгаж буйгаар бол хууль сахиулагч гэдэгт цагдаа, өмгөөлөгч, шинжээч, байцаагчийг хамааруулах аж.
Дээр дурдсан Хууль сахиулах тухай болон хууль сахиулагчийн эрхзүйн байдлын тухай зэрэг есөн багц хууль батлагдсанаар одоогийнхоос чиг үүргийн хувьд нарийвчлагдсан хууль сахиулах алба, мөрдөх алба, маршалын алба, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх алба, хил хамгаалах алба, онцгой байдлын алба, гадаадын шилжилт хөдөлгөөн болон иргэний харьяалал хариуцсан алба зэргийг шинэ бүтэц байгуулагдах юм байна. Эдгээрээс мөрдөх алба, маршалын алба зэрэг нь мөн л шинэ бүтэц, нэр томьёо. Тодруулбал, мөрдөх алба нь улс дамнасан, эдийн засаг, албан тушаал, зохион байгуулалттай гэмт хэрэгтэй тэмцэх бол маршалын алба нь шүүгч, шүүхийн аюулгүй байдлыг хангах, гэрч хохирогчийг хамгаалах, шүүгдэгч, ялтныг хуяглан хүргэх, оргон зайлсан шүүгчдэгч, ялтныг эрэн сурвалжлах зэрэг чиг үүрэгтэйгээр ажиллах ажээ.
36 ХУУЛЬ БАТАЛЖ БАЙЖ ХУУЛЬ ЗҮЙН САЛБАР ШИНЭЧЛЭГДЭНЭ
Хууль зүйн яамнаас хийхээр төлөвлөөд буй өөр нэг томоохон ажил бол Эрүүгийн тухай хуулийн шинэчлэлийн асуудал юм. Олон улсын жишигт эрүүгийн гэх нэр томьёог ашигладаггүй бөгөөд энэ удаа Гэмт хэргийн тухай хууль гэсэн нэршлээр оруулж ирэх аж. Үүнтэй зэрэгцэн Зөрчлийн тухай хуулийн төслийг боловсруулж буй бөгөөд одоогийн манай мөрдөж буй Эрүүгийн хуулиар тухайн шүүгдэгч хүнд, хөнгөн гэсэн ялгамжтай эрүүгийн ялтан болдог байсан бол шинээр батлагдах дээрх хуулиудад аль болох шоронжсон байдлыг үгүй хийх, хорихоос өөр ялын хэлбэрийг түлхүү хэрэглэдэг байхаар тусгаж байгаа юм байна. Ингэхдээ онц хүнд гэмт хэргийг Гэмт хэргийн тухай хуулиар зүйлчилж, хөнгөн хэргийг Зөрчлийн тухай буюу торгох хэлбэрээр ялладаг болох гэнэ.
Эрүүгийн хуулийг шинэчилж буйтай холбоотойгоор бусад хуулиудад ч нэр томъёоны гэх мэт цогц өөрчлөлт орох тухай салбарын сайд нь энэ үеэр мөн танилцуулсан юм. Тухайлбал, одоогийн мөрдөж байгаа Эрүүгийн байцаан шийтгэх тухай хуулийг Гэмт хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хууль хэмээн өөрчлөх аж. Ингэснээр хорьж, байцааж байгаад хэргийг нь хүлээлгэдэг гэсэн ойлголт, арга хэлбэр үгүй болох гэнэ.
Энэ мэт хуулийн салбарын шинэчлэлийн хүрээнд хаврын чуулган эхэлмэгц 11 хуулийн төсөл өргөн барихаар бэлэн болоод байгаа ажээ. Ер нь манай улсын хууль зүйн салбарыг бүхэлд нь шинэчлэхэд 36 хуулийг шинэчлэн батлах зайлшгүй шаардлагатай байгааг Х.Тэмүүжин сайд дуулгалаа.
Х.ТЭМҮҮЖИН: БИ ӨНӨӨДӨР ИНТЕРПОЛД ЗАХИДАЛ БИЧСЭН
Ийнхүү Х.Тэмүүжин сайдыг дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгсний дараа сэтгүүлчид сонирхсон асуултдаа хариулт авлаа.
-Таны танилцуулж буйгаар хуулийн байгууллага нэлээд данхайх юм шиг байна. Урьдчилсан тооцоогоор орон тоо хэр зэрэг нэмэгдэх вэ?
-Орон тооны хувьд тодорхой тоогоор нэмэгдэх байх. Гэхдээ данхайхгүй. Энэ бол чиг үүргийг илүү ойлгомжтой болгож байгаа асуудал юм. Учир нь өнөөдөр манайд дээрх дурдсан чиг үүргүүдийг огт хэрэгжүүлэхгүй байгаа.
-Мөрдөх алба гэхэд шинээр бий болох бүтэц юм биш үү?
-Тэр бол хүн нэмэгдэхгүй. Цагдаад байгаа мөрдөн байцаах болон эрүүгийн цагдаа хоёрыг нэгтгээд мөрдөх алба болгож байгаа юм. Зөвхөн зохион байгуулалт нь өөрчлөгдөнө.
-Та өнгөрөгч оны сүүлээр Хонконг улсад ажлын айлчлал хийсэн. Хэдийгээр энэ үеэр хурал зөвлөгөөнд оролцсон гэх боловч Н.Энхбаярын дүү Н.Энхтуяагийн асуудлаар явсан гэх мэдээлэл бий. Энэ хэр бодит мэдээлэл вэ?
-Хонконг руу явсан шалтгаан нь тус улстай эрхзүйн харилцааны туслалцаа үзүүлэх гэрээ байгуулах, нөгөө талаас тодорхой хэргүүд дээр дэмжлэг авах зорилгоор явсан. МИАТ-ийн хэрэгтэй холбоотой байсан. Сая АНУ явсан. Тус улстай холбоотой авлигын шугамаар гарсан мөнгүүд Канад, Америк, Австрали, Япон, Хонконг, Сингапур зэрэг оронд үл хөдлөх хөрөнгө болчихсон байгаа. Тиймээс эдгээр хөрөнгийн талаарх мэдээлэл олж авах, боломжтой бол Монгол Улс руу мөнгийг нь татаж авах ямар боломж байгаа талаар гэрээ хэлцэл байгуулсан. Олон улсад хуулийн байгууллагууд нь тодорхой хэргүүдийг илрүүлэх чиглэлд хамтран ажиллахдаа заавал салбарын сайдууд нь гэрээ хийж байж мэдээлэл солилцдог юм.
-Н.Энхтуяагийн тухайд?
-Ерөнхийлөгч агсны дүүтэй холбоотой, интерполоор эрэн сурвалжилж байгаа асуудлаар би өнөөдөр (өчигдөр) захиа бичсэн. Учир нь Интерполд төөрөгдөл үүссэн. Тодруулбал, бусад улс орнуудад Хууль зүйн дэд сайд нь ерөнхий прокурор нь байдаг. Прокурор нь Хуульзүйн яамандаа харьяалагддаг. Гэтэл манай дэд сайд ийм хүсэлт тавьчихаар прокуророос ийм хүсэлт тавьж байгаа юм байна гэх төөрөгдөл үүссэн. Прокурор бол гэмт хэргийг илрүүлэх, тэмцэх, яллах чиг үүрэгтэй хуулийн байгууллага. Тиймээс Интерполоос "Монгол Улсын гэмт хэрэгтэй тэмцэх, гэмт хэрэгтэй холбоотой гол байгууллагаас ирсэн хүсэлт мөн эсэхийг тодруулах хүсэлт"-ийг надад тавьсан. Би өнөөдрийнхөө захианд "Манайх Үндсэн хуулийн дагуу прокурор нь Хуульзүйн яамнаас ангид байдаг. Ийм захидал бичих эрхийг зөвхөн Хууль зүйн сайд эдэлдэг. Дэд сайдад ийм чиг үүрэг өгөөгүй. Тиймээс интерполд очсон захидал төөрөгдөл байсан. Уучлаарай. Бидний хүсэлт, шаардлага хэвээрээ байгаа. Манай дэд сайдтай холбоотой асуудал Эрүүгийн хэрэг үүсгэгдээд шалгагдаж байгаа" гэсэн.
-Долдугаар сарын 1-ний гэх хэрэг ямар шатандаа явна вэ?
-Их төвөгтэй нөхцөл байдалд байсан. Галт зэвсэг хэрэглэсэн гэж байсан цагдаа нартай холбоотой эрүүгийн хэрэг хаагдсан. Учир нь тэд тушаал биелүүлсэн тул гэм буруугүй болж, тушаал өгсөн хүмүүст хариуцлага хүлээлгэсэн. Ийм шийтгэл хүлээлгэж, хүчин төгөлдөр шийдвэр гарсан учир тушаал биелүүлсэн доод шатны цагдаа нарыг шалгах шаардлагагүй болсон. Одоо харин цагдаа дотор галт зэвсэг хэрэглэх, тушаал биелүүлэхтэй холбоотой дотоод сахилга баттай холбоотой асуудлыг хэрхэн шийдэх талаар асуудал хөндөгдөж байгаа. Үүнийг шинээр өргөн барих Цагдаагийн албаны тухай хуулиар зохицуулах гэж байна. Ингэхдээ цагдаагийн цагдаа гэх дотоод хяналт шалгалтын албыг үүсгэж байгаа. Энэ алба бүх хууль сахиулах байгууллагад байгуулагдана.
-МИАТ-тэй холбоотой хэргийн талаар хамгийн сүүлийн үеийн мэдээлэл өгөхгүй юу?
-МИАТ-ийн хэргийг ямар явцтай байгааг би одоо шууд хэлж чадахгүй. Би бол Хууль зүйн сайдын хувьд ийм хэрэг гарсан, үүн дээр бид ажиллаж байна л гэж хэлж чадна. Ийм хэмжээний мэдээлэл өгөх эрхтэй. Харин хэн хэрхэн холбогдсон, ямар байгууллагууд байгаа гэх мэдээллийг би задлах ёсгүй. Зохион байгуулалттай хэргүүд нь мэдээллийг устгах байдлаар цааш явдаг тул мэдээллийг ерөнхийд нь хааж байгаад бүгдийг шүүх дээр задалдаг. Тиймээс би ийм түвшинд байна гэж хэлж чадахгүй.
-Мөнгө угаах ямар ямар гэмт хэргүүд байна вэ. Ямар хэргүүдийг мөрдөн шалгах үйл ажиллагаа нь ямар байгаа вэ?
-Мөнгө угаах гэмт хэрэг Монголд тун таагүй байгаа. Ер нь бид хүнд болон зохион байгуулалттай гэмт хэргүүдийг тавиад туучихсан шүү дээ. Ямар гэмт хэрэгтэй яаж тэмцэх бодлогоо гаргаагүй, боловсон хүчнээ бэлдээгүй байсан. Ний нуугүй хэлэхэд мөнгө угаах, хүн худалдаалах, хар тамхины хэрэг Монголд ямар байгааг бүрэн тодорхойлж чадаагүй байгаа. Монгол Улс ирэх долдугаар сар гэхэд мөнгө угаах гэмт хэрэгтэй холбоотой хэргийн талаарх эрхзүйн орчноо сайжруулахгүй бол олон улсын хар лист рүү орно.
Ер нь бол мөнгө угаах гэмт хэрэг манайд хавтгайрсан. Гэхдээ бид одоогоор тэр тэр гэж хэлж чадахгүй.
-ТЕГ-тай холбоотой хэргийн талаар ямар мэдээлэл байна вэ?
-Одоогоор 15 орчим тэрбум төгрөгтэй холбоотой хэрэг шалгагдаж байгаа. Прокурор дээр тодорхой шатанд явж байгаа байх. Авлигатай тэмцэх газар надад харьяалагдаггүй учир би нарийн мэдээлэл өгөх боломжгүй байна.
Т.ГЭРЭЛМАА
No comments:
Post a Comment