БНН-ын дарга, "Буян" компанийн захирал Б.Жаргалсайхантай ярилцлаа.
-Төр, засгаас үйлдвэржилтийг дэмжиж ажиллаж байгаа гэх ч үнэн хэрэгтээ дэмжихгүй байгаа талаар ярих хүн олон байна. Та ямар бодолтой явдаг вэ?
-Монголчууд 20 гаруй жил буруу замаар явлаа. Уул уурхайн үр шимээр хөгжинө гэж ташаа ойлгож ирлээ. Анх алт моодонд ороод хэн хүнгүй л алт ухаж эхэлсэн, эцэст нь юу үлдэв. Энд тэндгүй овоолсон шороо, хэдэн тэрбум төгрөгийн өртэй алтны компаниуд л үлдэж. Арилжааны банкуудыг дампууруулчихсан. Алтны дараа нүүрс моодонд орсон байхгүй юу. Төр засгийн удирдлагуудаас эхлээд бүгд л чухам нүүрсээр баяжих юм яриад сүйд болоод байсан. Одоо нөгөө сүйд болоод Монголыг тэжээх гол хөшүүрэг гээд байсан нүүрсийг худалдаж авдаг газар дэлхийд бараг байхгүй болчихсон. Яваандаа нүүрсний тухай, Тавантолгойн тухай ярихгүй болох байх. Одоогоос 15,16 жилийн өмнө тонн зэс 1500 ам.доллар байсан. Өнөөдөр найман мянган ам.доллар болоод байна. Магадгүй зэсийн үнэ цаашдаа уначих юм бол баяжих бүх найдвар будаа. Тэгвэл Оюутолгойн тухай ярих шаардлагагүй болно. Үнэндээ бол бид бэлэн юм энд тэндээс ухаж аваад л хүнд өгөөд баяжих юм гэж яриад байна. Тэр бүтэхгүй ээ. Хөлс хүчээ гаргаж байж л сайхан амьдарна. 23 жил бид сайхан амьдрал хайсан шүү дээ. Дээр дооргүй хялбархан амьдрал хайсан. Эрээнээс хэрэгтэй, хэрэггүй бараа олж ирээд гурав нугалж зардаг байлаа. Одоо Эрээнээс бараа олж ирлээ ч хэн ч авахгүй болчихож. Тиймээс цорын ганц арга зам бол үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх. Үүний дотор хүнсний үйлдвэр, хөнгөн үйлдвэрээ хөгжүүлэх нь юу юунаас илүү чухал байна. Хөнгөн үйлдвэр, хүнсний үйлдвэрт залуучууд их ажилладаг. Тийм учраас нийгэмд хамгийн тулгамдаж байгаа асуудал бол залуучуудын ажилгүйдэл. Өнөөдөр залуучуудад зориулаад ажлын байр бий болгосон тохиолдол огт байхгүй. Иймд улс орны хөгжлийн гол түлхүүр нь үйлдвэржилтээ дэмжих явдал. Бүх зүйл ойлгомжтой байна шүү дээ. Зөвхөн ноолуурыг дэмжээд өгөхөд л үр дүн шууд харагдана.
-Тухайлбал яаж?
-Монголчууд жилдээ 7000 орчим тонн ноолуур бэлтгээд 3000 орчим тонныг нь л дотооддоо хэрэглэж байгаа шүү дээ. Нүүрс нэг тонн нь 50 ам.доллар, зэс 7000 ам.доллар, тэгэхдээ хорьхон хувийн зэс шүү. 7000-ын 20 хувиар бодохоор 1400 ам.доллар. Гэтэл нэг тонн самнасан ноолуур хэд гээч, 80 мянган ам.доллар. Бүтээгдэхүүн болохоороо 300 мянган ам.доллар. Гэтэл зэсийг хайлуулбал 1000 ам.доллар, нүүрсийг боловсруулбал 200 ам.доллар л хүрнэ. Аль нь ашигтай байна. Гэтэл нүүрс, зэс стратегийн ач холбогдолтой, ноолуур болохоор стратегийн биш юм гэнэ. Ноолуур бол нөхөн сэргээгдэнэ. Ноолуураар эцсийн бүтээгдэхүүн хийдэг хамгийн орчин үеийн үйлдвэр байгуулахад энэ салбарт 80 мянган хүн ажилтай болно. Өнөөдөр Оюутолгой дээр 3000 хүн ажлын байртай боллоо гэж сүржигнээд байна. Гэтэл ноолуурын салбарт 8000 хүн ажиллаж байна. Энэ үйлдвэрүүд түүхий эдгүй болчихвол энэ 8000 хүн ажилгүй болно.
-Монголчууд ямааныхаа ноолуурыг дэлхийн брэнд болгох талаар сүүлийн жилүүдэд ярих болсон. Гэвч энэ талаар олигтой хийсэн юм харагдахгүй байгаа юм шиг санагддаг?
-Ноолуур брэнд болно гэдэг хэцүү. Маш сайн чанарын, загвар сайтай хувцас, хэрэглэл хийж байж брэнд болно. Хүмүүс гоё загвартай хувцас авах сонирхолтой байдаг. Тэр нь ноолуур байна уу, өөр эд материалаар хийсэн байна уу огт падгүй. Зөвхөн хэрэгцээнд нь зориулж хийх ёстой. Ноолуурыг дан ганцаар эд зүйлс хийхээр эдэлгээ жаахан тааруу байх гээд байдаг. Тэгэхээр торготой холиод халуун дулаан үед өмсдөг хувцас хийгээд эхэлсэн байна. Торго өмсөхөөр сэрүү татдаг шүү дээ. Мөн ноостой хольж пальто хийсэн байгаа юм.
-Та саяхан ноос, ноолуурын асуудлаар Ерөнхий сайдтай уулзсан гэсэн. Энэ талаар тодруулахгүй юу?
-Бид Ерөнхий сайдтай ноолуурын бодлогыг яаж дэмжих вэ гэдгийг л ярьсан. Арилжааны банкууд аж үйлдвэрийн салбараа санхүүжүүлмээр байна. Гэтэл энэ мөнгийг нь Монголбанк өндөр хүү амлаад татаад авчихаж байна. 500-600 сая төгрөгийг татаад авчихлаа. Бодлогын хүүгээ өндөр зарлаад зээл болгож авч байна. Тэгж эдийн засгаа тогтворжуулах, төгрөгийг хатууруулах бодлого барьж байгаа байхгүй юу. Ингэхээр чинь арилжааны банкууд сөнөлөө. Банк сөнөхөөс гадна аж ахуйн нэгжүүд сөнөлөө. Үүнийг болиоч ээ, тодорхой хэсгийг нь банкууддаа үлдээж, аж ахуйн нэгжүүдээ санхүүжүүлээч ээ гэсэн ерөнхий асуудал ярьсан. Дээр нь энэ үйлдвэрүүдийг жаахан чанаржуулъя. Угаах, самнах нэртэй Хятадын баахан үйлдвэрүүд. Хятадууд манай ажилчдын эрүүл ахуйн нөхцөлийг хангахгүй, нийгмийн даатгал төлөхгүй байна. Маш бохир нөхцөлд ажил хийлгээд, хорыг нь гөвж үлдээчихээд алтыг нь аваад, баяжаад яваад өгдөг болчихлоо. Үүнийг л больё гэж ярьсан. Тодорхой ажлууд хийгдэх байх гэж найдаж байна. Түүнээс биш ярихаараа нэг боллоо. Овоо юм хийх гээд байх шиг байна, хүмүүс. Энэ дээр нь ноос, ноолуур хийгээд үндэсний үйлдвэрлэл, үйлдвэржилтээ босгоод, хөлд оруулаад авмаар байгаа юм. Үйлдвэр, үйлдвэрлэл бий болгоно гэдэг хэдэн зуун тонн нүүрс, зэсээс үнэтэй капитал гэдгийг манайхан ойлгож эхэлсэн ч хөрөнгө, хүч нь хүрэхгүй байна. Ингэлээ гээд өмнөх шигээ 23 жилийг үдэж болохгүй биз дээ.
Э.ХҮРЭЛБААТАР
Өдрийн сонин
No comments:
Post a Comment