УИХ-ын гишүүн Д.Хаянхярваатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.-Өнгөрсөн баасан гарагт УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Оюутолгойн гэрээг нэлээд өргөн хүрээнд дэлгэрэнгүй ярилцлаа. Оюутолгойн гэрээнд яригдаж байгаа зөрчил дутагдал, хувийг нь эргэж ярилцах, хөрөнгө оруулалт нэмэгдсэн гэсэн олон чухал асуудлыг хөндөх шиг боллоо?
-Тийм ээ. Оюутолгойн гэрээний талаар олон нийтийн дунд яригдаад байгаа асуудлаар ярилцсан. Гэрээ сайн аль эсвэл муу болсон гэсэн чиглэлээр биш л дээ. Оюутолгойн гэрээ хийснээр монголчууд бид бүгдээрээ нэг алхам урагшилсан гэдгийг Төрийн тэргүүнээс эхлээд бүгд хүлээн зөвшөөрдөг. Мэдээж гэрээнд эргэж харах ёстой, сайжруулах олон асуудал байсан гэдгийг бүгд л хэлдэг.
ч учраас УИХ 57 дугаар тогтоолоор энэ гэрээг сайжруулах талаар хөрөнгө оруулагчидтай ажиллахыг Засгийн газарт үүрэг болгосон. Хамтарсан Засгийн газрын үед энэ гэрээнд тодорхой асуудлаар Монголын талд ашигтай гурван өөрчлөлт оруулж байсан. Энэ мэтээр гэрээндээ өөрчлөлт оруулах ажлыг дэс дараатайгаар хийх ёстой болов уу гэж бодож байна. Ерөнхий сайдын мэдээллээс харахад хөрөнгө оруулагч тал гэрээнд тусгагдаагүй хэд хэдэн зүйлийг манай талд тавиад байгаа бололтой юм билээ.
Өөрөөр хэлбэл, нийт хөрөнгө оруулалтаа хоёр тэрбум гаруй ам.доллараар нэмэгдүүлэх, мөн дэлхийн зах зээл дээрээс босгох гэж байгаа зургаан тэрбум орчим ам.доллараас одоогийн байдлаар энэ төсөлд өөрийнхөө оруулсан хөрөнгө болох дөрвөн тэрбумыг суутгаж авах, мөн ямар ч учиртай нь үл мэдэгдэх роялтийн хоёр хувийг нэмж авна гэх мэт асуудлууд ярьж байсан. Засгийн газрын гишүүдийн ярьж байгаагаас харахад энэ бүх асуудлаа албан ёсоор бичгээр баталгаажуулж манай талд тавиагүй юм байна гэж би ойлгосон. Гэхдээ аман яриагаар энэ асуудлуудаа манай талд тавьсан юм байна.
Мэдээж энэ гэрээтэй холбоотой асуудалд Монгол Улс нэлээд нухацтай хандах ёстой. Хөрөнгө оруулагч талд Монгол Улсын хуулийг биелүүлэх, гэрээнд зааснаас өөр асуудлыг хууль бусаар нэмэх гэх мэт зарчимгүй асуудал гаргахгүй байх талаар байр сууриа хатуу хэлж ажиллах ёстой. Ерөнхийлөгч, УИХ, Засгийн газрын төвшинд болоод ард түмэн бүгдээрээ энэ гэрээний талаар нэгдмэл нэг ойлголттой байх нь чухал гэдгийг Ерөнхийлөгч онцлон хэлж байсан.
-Оюутолгойн гэрээ хангалтгүй байна гэж үзсэн. Ер нь сүүлийн үед Монголын уул уурхайн асуудал хөдөлгөөнд орж эхэллээ. Уул уурхайн хувьцаа хөрөнгийн бирж дээр унаж байна гэсэн мэдээлэл байна шүү дээ. Хариуцлагагүй мэдэгдлүүд ийм үр дүнд хүргэлээ гэж үзэх юм?
ч учраас УИХ 57 дугаар тогтоолоор энэ гэрээг сайжруулах талаар хөрөнгө оруулагчидтай ажиллахыг Засгийн газарт үүрэг болгосон. Хамтарсан Засгийн газрын үед энэ гэрээнд тодорхой асуудлаар Монголын талд ашигтай гурван өөрчлөлт оруулж байсан. Энэ мэтээр гэрээндээ өөрчлөлт оруулах ажлыг дэс дараатайгаар хийх ёстой болов уу гэж бодож байна. Ерөнхий сайдын мэдээллээс харахад хөрөнгө оруулагч тал гэрээнд тусгагдаагүй хэд хэдэн зүйлийг манай талд тавиад байгаа бололтой юм билээ.
Өөрөөр хэлбэл, нийт хөрөнгө оруулалтаа хоёр тэрбум гаруй ам.доллараар нэмэгдүүлэх, мөн дэлхийн зах зээл дээрээс босгох гэж байгаа зургаан тэрбум орчим ам.доллараас одоогийн байдлаар энэ төсөлд өөрийнхөө оруулсан хөрөнгө болох дөрвөн тэрбумыг суутгаж авах, мөн ямар ч учиртай нь үл мэдэгдэх роялтийн хоёр хувийг нэмж авна гэх мэт асуудлууд ярьж байсан. Засгийн газрын гишүүдийн ярьж байгаагаас харахад энэ бүх асуудлаа албан ёсоор бичгээр баталгаажуулж манай талд тавиагүй юм байна гэж би ойлгосон. Гэхдээ аман яриагаар энэ асуудлуудаа манай талд тавьсан юм байна.
Мэдээж энэ гэрээтэй холбоотой асуудалд Монгол Улс нэлээд нухацтай хандах ёстой. Хөрөнгө оруулагч талд Монгол Улсын хуулийг биелүүлэх, гэрээнд зааснаас өөр асуудлыг хууль бусаар нэмэх гэх мэт зарчимгүй асуудал гаргахгүй байх талаар байр сууриа хатуу хэлж ажиллах ёстой. Ерөнхийлөгч, УИХ, Засгийн газрын төвшинд болоод ард түмэн бүгдээрээ энэ гэрээний талаар нэгдмэл нэг ойлголттой байх нь чухал гэдгийг Ерөнхийлөгч онцлон хэлж байсан.
-Оюутолгойн гэрээ хангалтгүй байна гэж үзсэн. Ер нь сүүлийн үед Монголын уул уурхайн асуудал хөдөлгөөнд орж эхэллээ. Уул уурхайн хувьцаа хөрөнгийн бирж дээр унаж байна гэсэн мэдээлэл байна шүү дээ. Хариуцлагагүй мэдэгдлүүд ийм үр дүнд хүргэлээ гэж үзэх юм?
-Уул уурхай бол Монголын эдийн засгийн нэг тулгуур болчихоод байна. Өөрөөр хэлбэл, Монголын эдийн засаг уул уурхай гэдэг ганцхан зүйл дээр тогтчихоод байна гэхэд бараг хэтрүүлэг болохгүй. Худалч хүнд хүн толгойтой бүхэн уул уурхайн бизнест анхаарал хандуулчихаад байгаа учраас монголчуудын анхаарлын төвд орж, маш ихээр яригдаж байна. Олон талаас ярих нь зүйн хэрэг боловч Монголын төр өнөөдрийг хүртэл байгалийн баялгаа ашиглах талаар нэгдсэн цогц бодлогогүй шахам явж байгаагийн сул тал илэрч байна л даа.
Бидэнд нэгдсэн цогц бодлого алга. Эхнээсээ ашигт малтмалын лиценз эзэмших асуудал маш эмх замбараагүй явчихсан. Уул уурхайн бизнес эхлэхээс өмнө ашигт малтмалын хуучин хуулийн цоорхой ашиглаад лицензүүд хэтэрхий замбараагүй олгогдсон. Авсан лицензээ ашиглаад тодорхой үр дүнд хүрээд монголчууддаа үр ашгаа өгөөд явж байгаа нь тун цөөн.
Дийлэнх нь зарж үрээд хялбар аргаар мөнгө олох гол арга болгоод байгаа нь нууц биш болсон шүү дээ. Ийм ч учраас Оюутолгой, Тавантолгой зэрэг томоохон төслүүд маань олон түмний эсэргүүцэлтэй тулгарч, гэрээ хэлцлүүд нь бүхэлдээ булхай луйвар болсон юм шиг учир дутагдалтай нэг тал руу туйлширсан мэдээллүүд нийгэмд ноёлох болоод байна л даа. Үндэсний хэмжээний томоохон асуудлуудыг дотроо нэлээд сайн нухацтай ярилцах ёстой болов уу гэж бодож сууна. Мэдээллийг цацаж болно.
Гэхдээ хийж байгаа бүх зүйл нь буруу мэтээр ард түмнийг байнга төөрүүлээд байвал Монголын ажил амьдралыг авч явж байгаа гол хүмүүсийн бизнесийн орчин нь урагшлахад тээртэй болно. Иргэдийн дийлэнх хэсэг нь уул уурхайн бизнесийн чиглэлээр төдийлөн сайн ойлголтгүй байгаа нөхцөлд нийгэм рүү чиглэсэн сөрөг мэдээллүүд нь тус болохоосоо хөгжилд гай болох нь их байх гэж хувь хүнийхээ хувьд бодож байна.
Өнгөрсөн парламентын төгсгөлд гаргасан стратегийн зарим салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хязгаарлах тухай хуулийг баталснаас хойш манай улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа компаниудын хувьцаа хөрөнгийн зах зээл дээр эрс унаж эхэлсэн. Олон хөрөнгө оруулагч манайхаас хөрөнгөө татсан. 2012 оныг 2011 онтой харьцуулахад уул уурхайн салбарт гадаадаас оруулж байгаа хөрөнгийн хэмжээ нэг тэрбум орчим ам.доллараар буурсан статистик гарсан. Үүнийг дагаад дотоодын олон өрөмдлөгийн компани дампуурсан.
Мөн бизнес нь дампууралд хүрсэн олон аж ахуйн нэгж бий. Өнөөдөр Монголын эдийн засагт эргэж байгаа хөрөнгийн гурван төгрөг тутмын нэг нь Оюутолгойтой холбоотой гэсэн тооцоо байдаг гэж эдийн засагчид үздэг. Энэ байдлаас үзэхэд улстөрчдийн үг болгон зөвхөн гадны ч гэхгүй додоодын нийгэм эдийн засгийн амьдралд маш их нөлөөтэй учир өндөр хариуцлагатай байх ёстой.
Тийм ч учраас бидний буруу дуугарсан нэг үг Монголын хөгжилд нөхөж баршгүй хохирол учруулах цаг үед амьдарч байгаагаа ухаарч байх ёстойг Ерөнхийлөгч сануулсан байх аа. Ашигт малтмалын хуулийн төсөлтэй танилцаж амжаагүй явна. Мэдээж хуулийн төсөлтэй холбогдуулан өөр өөрийн ашиг сонирхлыг хамгаалсан байр суурийг илэрхийлж янз бүрээр л ярих нь ойлгомжтой. Маш муу хууль гэж дүгнэж болохгүй. Уул уурхайн салбарынхан, иргэд, хууль тогтоогчид олон талаас нь харах учраас хуулийн төслийг нухацтай анхаарч, судалж байж гаргана гэж бодож байна .
-Оюутолгойн талаар амтай бүхэн л ярьдаг болж. Мэдээж тодорхой мэдээлэл авдаг л байх. Энэ гэрээг С.Баяр намынхаа нөхдүүдийг дарамталж байгаад хийлгэчихсэн юм биш үү гэж ярих боллоо. Оюутолгойн гэрээний энэ асуудлууд өмнө нь ч гэсэн яригдаж л байсан. Танай нам эрх барьж байх үед яагаад яригдаагүй, АН эрх барихаар ноцтой зөрчил гарчихлаа гэж үзээд байгаа юм бэ?
Бидэнд нэгдсэн цогц бодлого алга. Эхнээсээ ашигт малтмалын лиценз эзэмших асуудал маш эмх замбараагүй явчихсан. Уул уурхайн бизнес эхлэхээс өмнө ашигт малтмалын хуучин хуулийн цоорхой ашиглаад лицензүүд хэтэрхий замбараагүй олгогдсон. Авсан лицензээ ашиглаад тодорхой үр дүнд хүрээд монголчууддаа үр ашгаа өгөөд явж байгаа нь тун цөөн.
Дийлэнх нь зарж үрээд хялбар аргаар мөнгө олох гол арга болгоод байгаа нь нууц биш болсон шүү дээ. Ийм ч учраас Оюутолгой, Тавантолгой зэрэг томоохон төслүүд маань олон түмний эсэргүүцэлтэй тулгарч, гэрээ хэлцлүүд нь бүхэлдээ булхай луйвар болсон юм шиг учир дутагдалтай нэг тал руу туйлширсан мэдээллүүд нийгэмд ноёлох болоод байна л даа. Үндэсний хэмжээний томоохон асуудлуудыг дотроо нэлээд сайн нухацтай ярилцах ёстой болов уу гэж бодож сууна. Мэдээллийг цацаж болно.
Гэхдээ хийж байгаа бүх зүйл нь буруу мэтээр ард түмнийг байнга төөрүүлээд байвал Монголын ажил амьдралыг авч явж байгаа гол хүмүүсийн бизнесийн орчин нь урагшлахад тээртэй болно. Иргэдийн дийлэнх хэсэг нь уул уурхайн бизнесийн чиглэлээр төдийлөн сайн ойлголтгүй байгаа нөхцөлд нийгэм рүү чиглэсэн сөрөг мэдээллүүд нь тус болохоосоо хөгжилд гай болох нь их байх гэж хувь хүнийхээ хувьд бодож байна.
Өнгөрсөн парламентын төгсгөлд гаргасан стратегийн зарим салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалтыг хязгаарлах тухай хуулийг баталснаас хойш манай улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа компаниудын хувьцаа хөрөнгийн зах зээл дээр эрс унаж эхэлсэн. Олон хөрөнгө оруулагч манайхаас хөрөнгөө татсан. 2012 оныг 2011 онтой харьцуулахад уул уурхайн салбарт гадаадаас оруулж байгаа хөрөнгийн хэмжээ нэг тэрбум орчим ам.доллараар буурсан статистик гарсан. Үүнийг дагаад дотоодын олон өрөмдлөгийн компани дампуурсан.
Мөн бизнес нь дампууралд хүрсэн олон аж ахуйн нэгж бий. Өнөөдөр Монголын эдийн засагт эргэж байгаа хөрөнгийн гурван төгрөг тутмын нэг нь Оюутолгойтой холбоотой гэсэн тооцоо байдаг гэж эдийн засагчид үздэг. Энэ байдлаас үзэхэд улстөрчдийн үг болгон зөвхөн гадны ч гэхгүй додоодын нийгэм эдийн засгийн амьдралд маш их нөлөөтэй учир өндөр хариуцлагатай байх ёстой.
Тийм ч учраас бидний буруу дуугарсан нэг үг Монголын хөгжилд нөхөж баршгүй хохирол учруулах цаг үед амьдарч байгаагаа ухаарч байх ёстойг Ерөнхийлөгч сануулсан байх аа. Ашигт малтмалын хуулийн төсөлтэй танилцаж амжаагүй явна. Мэдээж хуулийн төсөлтэй холбогдуулан өөр өөрийн ашиг сонирхлыг хамгаалсан байр суурийг илэрхийлж янз бүрээр л ярих нь ойлгомжтой. Маш муу хууль гэж дүгнэж болохгүй. Уул уурхайн салбарынхан, иргэд, хууль тогтоогчид олон талаас нь харах учраас хуулийн төслийг нухацтай анхаарч, судалж байж гаргана гэж бодож байна .
-Оюутолгойн талаар амтай бүхэн л ярьдаг болж. Мэдээж тодорхой мэдээлэл авдаг л байх. Энэ гэрээг С.Баяр намынхаа нөхдүүдийг дарамталж байгаад хийлгэчихсэн юм биш үү гэж ярих боллоо. Оюутолгойн гэрээний энэ асуудлууд өмнө нь ч гэсэн яригдаж л байсан. Танай нам эрх барьж байх үед яагаад яригдаагүй, АН эрх барихаар ноцтой зөрчил гарчихлаа гэж үзээд байгаа юм бэ?
-Мэдээж санал нэг байна. Яагаад гэвэл энэ гэрээ маш их хэл ам дагуулсан гэрээ. Монголын иргэд хэтэрхий их мэдээлэл дунд байдаг. Хэт их мэддэг хүмүүс олон байна. Уул уурхай, мал, эдийн засаг, үйлдвэрлэл гээд бүх зүйлийг мэддэг хэсэг бүлэг хүмүүс бий болчихоод байна.
Бодит мэдээллийг ард түмэнд үнэн зөв хүргэх нь чухал байна. Тухайлбал, “С.Баяр намынхаа нөхдүүдийг дарамталж байгаад зуруулчихсан юм гэнэ”, С.Баяр оргон зайлчихлаа гэх зэргээр улстөрчид ярьж, сонин хэвлэлээр бичиж л байна.
Энэ мэдээллийг авч байгаа хүмүүсийн хэдэн хувь нь үнэн гэж ойлгож, хэдэн хувь нь худлаа мэдээлэл гэж үзэх вэ гэдгийг харвал сонин тоо гарна шүү. Энэ гэрээ чинь хамтарсан Засгийн газрын үед байгуулсан гэрээ. Энэ гэрээ хэлцлийг төр засгийн төвшинд мэдэхгүй хүн байхгүй.
Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхийлөгч, УИХ, АН, МАН гээд бүгд л мэдэж байсан. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөр ч хэлэлцсэн. Гэтэл өнөөдөр цочсон юм шиг ингэж хандана гэдэг сайн зүйл биш. Дээр хэлсэнчлэн уул уурхай болон бусад чухал асуудлаар төр засгийн төвшинд тодорхой хэмжээнд хаалттай хэлэлцэж байх асуудал байх ёстой гэж би боддог. Болж байгаа, болохгүй байгааг нь нэгд нэгэнгүй ярилцаад бурууг нь зөв болгож, зөвийг нь зөвөөр нь нягтлаад дараа нь олон түмэнд үнэн зөв мэдээлэл хүргэж байх нь чухал байна.
Нэг улстөрч гарч ирээд нөгөөхийгөө доош нь хийх, өөр нэг улс төрийн хүчин гарч ирээд өмнөхөө үгүйсгэх хандлагаар яваад байвал сайн болжээ гэж хэлэх зүйл нэг ч гарч ирэхгүй. Сайнаасаа саар мэдээллийг түлхүү авдаг болчихсон байна шүү дээ, энэ нийгэм чинь.
-Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар нь Оюутолгой байсан гэх юм?
Бодит мэдээллийг ард түмэнд үнэн зөв хүргэх нь чухал байна. Тухайлбал, “С.Баяр намынхаа нөхдүүдийг дарамталж байгаад зуруулчихсан юм гэнэ”, С.Баяр оргон зайлчихлаа гэх зэргээр улстөрчид ярьж, сонин хэвлэлээр бичиж л байна.
Энэ мэдээллийг авч байгаа хүмүүсийн хэдэн хувь нь үнэн гэж ойлгож, хэдэн хувь нь худлаа мэдээлэл гэж үзэх вэ гэдгийг харвал сонин тоо гарна шүү. Энэ гэрээ чинь хамтарсан Засгийн газрын үед байгуулсан гэрээ. Энэ гэрээ хэлцлийг төр засгийн төвшинд мэдэхгүй хүн байхгүй.
Өөрөөр хэлбэл, Ерөнхийлөгч, УИХ, АН, МАН гээд бүгд л мэдэж байсан. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлөөр ч хэлэлцсэн. Гэтэл өнөөдөр цочсон юм шиг ингэж хандана гэдэг сайн зүйл биш. Дээр хэлсэнчлэн уул уурхай болон бусад чухал асуудлаар төр засгийн төвшинд тодорхой хэмжээнд хаалттай хэлэлцэж байх асуудал байх ёстой гэж би боддог. Болж байгаа, болохгүй байгааг нь нэгд нэгэнгүй ярилцаад бурууг нь зөв болгож, зөвийг нь зөвөөр нь нягтлаад дараа нь олон түмэнд үнэн зөв мэдээлэл хүргэж байх нь чухал байна.
Нэг улстөрч гарч ирээд нөгөөхийгөө доош нь хийх, өөр нэг улс төрийн хүчин гарч ирээд өмнөхөө үгүйсгэх хандлагаар яваад байвал сайн болжээ гэж хэлэх зүйл нэг ч гарч ирэхгүй. Сайнаасаа саар мэдээллийг түлхүү авдаг болчихсон байна шүү дээ, энэ нийгэм чинь.
-Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар нь Оюутолгой байсан гэх юм?
-Төр засгийн томоохон албан тушаалтнуудын байр суурь, хэлж ярьж байгаагаас нийгэмд янз бүрийн нөлөөлөл бий болдог нь ойлгомжтой. Оюутолгой Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар болчихлоо гэж шууд дүгнэж болохгүй. Улс орны хөгжилтэй холбоотой асуудлаар маш тодорхой ярилцсан шүү дээ.
Ер нь Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар эхэлчихсэн шүү. Засгийн газрын хуралдаанд Ерөнхийлөгч оролцлоо, Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний хууль татагдлаа гээд энэ бүхэнд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар явж байна гээд хэвлэл мэдээллээр бичээд л байгаа шүү дээ. Би ч тийм л ойлголттой байгаа.
-Танай намд яагаад Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар эхлэхгүй байна вэ?
Ер нь Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар эхэлчихсэн шүү. Засгийн газрын хуралдаанд Ерөнхийлөгч оролцлоо, Хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний хууль татагдлаа гээд энэ бүхэнд Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар явж байна гээд хэвлэл мэдээллээр бичээд л байгаа шүү дээ. Би ч тийм л ойлголттой байгаа.
-Танай намд яагаад Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн пиар эхлэхгүй байна вэ?
-Манайх улс төрийн том хүчин. Ерөнхийлөгчийн хэмжээнд ажиллах олон сайн улстөрчидтэй. Яригдахгүй байгаа юм биш. Энэ асуудал дотроо яригдаж байгаа.
Манай лидерүүдээс хэн нь Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх вэ гэдгийг нухацтай ярилцана. Янз бүрийн л нэр яригдаж байгаа. Цаг нь болохоор тодорхой болно доо яарах хэрэггүй. Цагийн юм цагтаа болно л гэж бодож байна шүү.
-Улс төрийн хүрээнд анхаарал татаж байгаа асуудал бол МИАТ-ийн мөнгө угаасан хэрэг болон МИАТ-ийн хувьчлалын асуудал байна. Хувьчлах нь зөв үү?
Манай лидерүүдээс хэн нь Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөх вэ гэдгийг нухацтай ярилцана. Янз бүрийн л нэр яригдаж байгаа. Цаг нь болохоор тодорхой болно доо яарах хэрэггүй. Цагийн юм цагтаа болно л гэж бодож байна шүү.
-Улс төрийн хүрээнд анхаарал татаж байгаа асуудал бол МИАТ-ийн мөнгө угаасан хэрэг болон МИАТ-ийн хувьчлалын асуудал байна. Хувьчлах нь зөв үү?
-Төрийн өмчийн хэдэн компани байдаг. МИАТ, Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр, Эрдэнэт зэрэг ТӨК-иудыг 100 хувь хувьчлах ёстой гэсэн байр суурьтай байдаг. Хувьчлалыг нээлттэй зарлаад үнэлж, цэгнээд худалдаалах ёстой. Төрийн өмчийн газруудыг худалдсанаар төр оролцдоггүй болж, цэвэршинэ. Тэгэхгүйгээр энэ хэдэн компаниудад элдэв хулгай, мөнгө идсэн уусан гэх асуудал тасрахгүй ээ.
МИАТ-ийн талаар өгөх мэдээлэл алга байна. Хэвлэлээр гарсан мэдээллийн хүрээнд л байна. Хууль зөрчсөн энэ үйлдлийг нь сонсоод арай дэнджээ гэж хэлмээр санагдсан. Худал үнэнийг хууль хяналтынхан тогтооно биз дээ. Харин ийм асуудалд улстөрчид үнэлэлт дүгнэлт өгөөд нэгнээ бууруутгаад байх нь тийм зохимжтой биш л гэж бодож байна. Аяндаа буруутныг тогтоодог газар нь хэлээд өгнө шүү дээ.
-Төр солигдож байж авлигын хэргүүд ар араасаа илэрч байгаа юм биш үү. Ардын намын нөлөө бүхий хүмүүсийн хэрэг шийдэгдэж эхлээд байна?
МИАТ-ийн талаар өгөх мэдээлэл алга байна. Хэвлэлээр гарсан мэдээллийн хүрээнд л байна. Хууль зөрчсөн энэ үйлдлийг нь сонсоод арай дэнджээ гэж хэлмээр санагдсан. Худал үнэнийг хууль хяналтынхан тогтооно биз дээ. Харин ийм асуудалд улстөрчид үнэлэлт дүгнэлт өгөөд нэгнээ бууруутгаад байх нь тийм зохимжтой биш л гэж бодож байна. Аяндаа буруутныг тогтоодог газар нь хэлээд өгнө шүү дээ.
-Төр солигдож байж авлигын хэргүүд ар араасаа илэрч байгаа юм биш үү. Ардын намын нөлөө бүхий хүмүүсийн хэрэг шийдэгдэж эхлээд байна?
-Мэдэхгүй юм даа. Алт шиг хүн гарч ирээд илрүүллээ, тэнд буг чөтгөр шиг хүмүүс байжээ гэж яриад байх нь таатай сонсогдохгүй байна. Зохион байгуулалттай гэмт хэрэг гэдэг чинь өргөн хүрээг хамардаг шүү дээ. Улстөрчид байгаа гэж бичсэн байна лээ.
Ардын нам, АН аль нь байлаа ч хэрэг илрэх ёстой л бол илэрнэ. Цаг хугацаа харуулна. Нэгэнт илрээд хууль хяналтын байгууллагаар шалгагдаж байгаа эдгээр хэргүүдэд улстөрч тодорхой мэдээлэл, мэдэгдэл хийгээд байх нь зохимжгүй. Хууль хяналтынхан ажлаа хийг. Өмнөөс нь яриад, хардаад байх нь утгагүй биз дээ. Шударга байгаасай л гэж хэлье.
-Нам доторхи асуудлаар байр сууриа илэрхийлэхгүй юу. Залуучууд нь намын шинэчлэл, намын даргадаа шаардлага хүргүүлэх зэрэг нэлээд олон асуудалд шүүмжлэлтэй хандаж байна. Ардын нам бужигнаж эхэллээ шүү дээ?
Ардын нам, АН аль нь байлаа ч хэрэг илрэх ёстой л бол илэрнэ. Цаг хугацаа харуулна. Нэгэнт илрээд хууль хяналтын байгууллагаар шалгагдаж байгаа эдгээр хэргүүдэд улстөрч тодорхой мэдээлэл, мэдэгдэл хийгээд байх нь зохимжгүй. Хууль хяналтынхан ажлаа хийг. Өмнөөс нь яриад, хардаад байх нь утгагүй биз дээ. Шударга байгаасай л гэж хэлье.
-Нам доторхи асуудлаар байр сууриа илэрхийлэхгүй юу. Залуучууд нь намын шинэчлэл, намын даргадаа шаардлага хүргүүлэх зэрэг нэлээд олон асуудалд шүүмжлэлтэй хандаж байна. Ардын нам бужигнаж эхэллээ шүү дээ?
-Өмнө нь ийм асуудал гардаг л байсан. Намын удирдлагадаа шүүмжлэлтэй хандах нь дотоод ардчилал байгаагийн шинж. Ер нь нэг талын өрөөсгөл ойлголтыг барьж одоо байгаа удирдлагын төвшин дэх бүх хүмүүсийг харлуулах, өөр ямар нэг бодол санаатайгаар ийм үйлдэл хийж эхлэх юм бол буруу. Өргөн хүрээнд асуудлыг хөндөж байгаа бол өөр хэрэг. Энэ алхам яаж эргэх, олон түмэн яаж хүлээж авах вэ гэдэг нь дөнгөж эхлэл төдий байна. Манай нам болохоо больчихсон юм биш.
Нуух юу байхав. Манай намд шинэчлэгдэх процесс явагдаж байгаа. Энэ үед гарч байгаа санал шүүмжлэл бүхэнд бид анхааралтай хандах ёстой. Энэ залуучууд юу ярив гэдгийг анхааралтай ажиглаж, үйл ажиллагаандаа тусгамаар байгаа юм. Улсын их хурлын сонгуулийн дүнд бид хангалттай сайн дүгнэлт хийж, аймаг орон нутгийн төвшинд авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээгээ зөв авч чадаагүй гэж би боддог.
Орон нутгаас болоод гишүүд дэмжигчдийн зүгээс гаргаж байгаа санал шүүмжлэлийг ажил хэрэг болгох талаар намын удирдлага хангалтгүй ажилласан. Тийм учраас бид орон нутгийн сонгуульд хүссэн үр дүнгээ үзүүлж чадаагүй. Ер нь аливаа байгууллагын удирдлага тодорхой хүрээллийн явцуу мэдээллээсээ салж чадахгүй бол алдаагаа засч чадахгүй гэж би боддог. Тийм алдаа манай намын удирдлагад байгаа ч дотроо бужигнаад хөл толгойгоо алдаад байгаа юм бол байхгүй.
-Ш.Сайхансамбуу гишүүн намынхаа гишүүдэд нэлээд шүүмжлэлтэй хандсан байна лээ. Нэр бүхий хүмүүсийг нэрлэж, улс төрөөс одоо арилах ёстой гэсэн асуудлыг хөндсөн учраас намын гишүүнчлэлийг түдгэлзүүлэх асуудал яригдсан гэсэн. Үнэн үү?
Нуух юу байхав. Манай намд шинэчлэгдэх процесс явагдаж байгаа. Энэ үед гарч байгаа санал шүүмжлэл бүхэнд бид анхааралтай хандах ёстой. Энэ залуучууд юу ярив гэдгийг анхааралтай ажиглаж, үйл ажиллагаандаа тусгамаар байгаа юм. Улсын их хурлын сонгуулийн дүнд бид хангалттай сайн дүгнэлт хийж, аймаг орон нутгийн төвшинд авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээгээ зөв авч чадаагүй гэж би боддог.
Орон нутгаас болоод гишүүд дэмжигчдийн зүгээс гаргаж байгаа санал шүүмжлэлийг ажил хэрэг болгох талаар намын удирдлага хангалтгүй ажилласан. Тийм учраас бид орон нутгийн сонгуульд хүссэн үр дүнгээ үзүүлж чадаагүй. Ер нь аливаа байгууллагын удирдлага тодорхой хүрээллийн явцуу мэдээллээсээ салж чадахгүй бол алдаагаа засч чадахгүй гэж би боддог. Тийм алдаа манай намын удирдлагад байгаа ч дотроо бужигнаад хөл толгойгоо алдаад байгаа юм бол байхгүй.
-Ш.Сайхансамбуу гишүүн намынхаа гишүүдэд нэлээд шүүмжлэлтэй хандсан байна лээ. Нэр бүхий хүмүүсийг нэрлэж, улс төрөөс одоо арилах ёстой гэсэн асуудлыг хөндсөн учраас намын гишүүнчлэлийг түдгэлзүүлэх асуудал яригдсан гэсэн. Үнэн үү?
-Худлаа худлаа. Ш.Сайхансамбуу гишүүний ярьсан, бичсэн зарим нэг зүйлийг уншсан. Нам хэрвээ шинэчлэгдэх гэж байгаа бол гишүүдийнхээ хэлж ярьж байгаа шүүмжлэлийг сонсох л ёстой. Нэг нь шүүмжилсэн гээд намаас хөөнө, зайлуулна гээд байвал юу болох вэ.
Арчаагүй байна гэдэг шүүмжлэл сонсох чадваргүй болсоны шинж шүү дээ. Өөрийнх нь нэр төртэй холбоотой өчүүхэн төдий мэдээлэл сонсоод тэр хүн чичрээд, адгаад байвал энэ хүн удирдагч биш, нийгэмд тодорхой төвшний хариуцлагатай ажил хийх хүн ч биш. Шүүмжлэлийг маш сайн сонсч байх ёстой. Шүүмжлэлд эрүүл саруул дүгнэлт хийх ёстой юм.
Би 27 жил төрд ажиллаж байна. Түүний 24 жилд болсон болоогүй, удирдах төвшний ажил хийгээд явж байна. Энэ хугацаанд өөрийгөө цөөн хэдэн хүнээр тойруулаад, цөөн хэдэн хүнээр магтуулж, тэр хүрээллээс хальж чадахгүй болоод ирвэл хүн ялзардаг юм байна гэдгийг их сайн ойлгосон.
Ямар ч удирдлага тэгж ялзардаг. Бид өөрсдийнхөө сул тал, алдаа оноог мэдэхгүйгээр нам маань хүчирхэг байж хэзээ ч чадахгүй. Тийм учраас бидэнд хатуу бөгөөд үнэн шүүмжлэл ус агаар шиг хэрэгтэй байна. Манай намд шүүмжлэх зүйл их бий.
Б.Өнөртогтох
Арчаагүй байна гэдэг шүүмжлэл сонсох чадваргүй болсоны шинж шүү дээ. Өөрийнх нь нэр төртэй холбоотой өчүүхэн төдий мэдээлэл сонсоод тэр хүн чичрээд, адгаад байвал энэ хүн удирдагч биш, нийгэмд тодорхой төвшний хариуцлагатай ажил хийх хүн ч биш. Шүүмжлэлийг маш сайн сонсч байх ёстой. Шүүмжлэлд эрүүл саруул дүгнэлт хийх ёстой юм.
Би 27 жил төрд ажиллаж байна. Түүний 24 жилд болсон болоогүй, удирдах төвшний ажил хийгээд явж байна. Энэ хугацаанд өөрийгөө цөөн хэдэн хүнээр тойруулаад, цөөн хэдэн хүнээр магтуулж, тэр хүрээллээс хальж чадахгүй болоод ирвэл хүн ялзардаг юм байна гэдгийг их сайн ойлгосон.
Ямар ч удирдлага тэгж ялзардаг. Бид өөрсдийнхөө сул тал, алдаа оноог мэдэхгүйгээр нам маань хүчирхэг байж хэзээ ч чадахгүй. Тийм учраас бидэнд хатуу бөгөөд үнэн шүүмжлэл ус агаар шиг хэрэгтэй байна. Манай намд шүүмжлэх зүйл их бий.
Б.Өнөртогтох
Монголын мэдээ
No comments:
Post a Comment