 МоАХ-ны дарга Х.Баттулгатай ярилцлаа.
-УИХ-ын гишvvн Сv.Батболд єнгєрсєн долоо хоногт Таван толгойн ордыг тєр 100 хувь мэдэлдээ авах гэж байгаа талаар
байр сууриа илэрхийлснийг уншсан байх гэж найдаж байна. Яг энэ асуудлаар хурц шаардлага тавьж байсны хувьд Таны бодлыг бас сонсъё гэж бодсон юм?
-Тийм ярилцлага байсныг харсан. Нэлээд ачирхаж, шаралхсан шинжтэй юм байна лээ. Ерєнхий сайд С.Баяр, ер нь хэн ч байсан л хийх, гарцаагvй алхмыг хийх байсан. Таван толгойн орд газрыг тєр эзэмших ёстой. vндсэн хуулиараа ч, хєрєнгє оруулалт, хайгуулын ажилд гаргасан зардлаараа ч Таван толгой яалт ч vгvй ард тvмнийх. Зах зээл, ардчилсан нийгэм гэхээрээ л улсын эзэмшил байж болдоггvй юм шиг зvйл ярих хэрэггvй. АНУ, Канад, Израиль гээд зах зээл єндєр хєгжсєн оронд тєрийн мэдлийн том аж ахуйн нэгж, орд цєєнгvй байгаа. Хяналтгvй vеийн албан тушаалтнууд эрх мэдэл, мэдээлэлд ойр байснаа ашиглаж, лиценз олж аваад, дарж хэвтсэнийг “ард тvмний тєлєє” хадгалж байсан гэж одоо ярих нь утгагvй. Тэр vед ил тод шалгаруулалт, тендер болсон уу,санаж байгаа хvн байна уу гээд яривал их юм бий.
Далдуур vгсэх, хуйвалдах замаар л лиценз авсан. “Єдрийн сонин”-ы яг тэр дугаарт гэхэд л Таван толгойтой холбоотой гурван лицензийг(Бор тээг, Ухаа худаг, Бор толгой) “Энержи ресурс” ХХК хууль бусаар авсан нь УМХГ, Vндэсний аудитын газраас хийсэн шалгалтаар нотлогдсоныг мэдээлсэн байна лээ.
С.Баяр дипломат ёс, манж зангаар л “сайхан хадгалж ирлээ, баярлалаа” гэж хэлсэн байх. Vгийнх нь ёгт утгыг ухах сєхєєгvй юм уу даа. Гадаадынхны мэдэлд лиценз байлаа гэхэд адилхан шvv дээ. Ємч, баялаг нь Монголынх, оруулсан хєрєнгє нь олных юм чинь яах юм бэ.
“Хувийн ємчийг vзэн ядлаа, коммунист маягаар хураах гэлээ” гэж баахан ярьж бичив дээ. МОАХ vvссэн цагаасаа эхлээд чєлєєт ардчилсан сонгууль, парламентын тогтолцоо, хувийн ємч цэцэглэх хєрсийг бий болгохын тєлєє тэмцсэн. Vр дvнд ч хvрсэн.
-“Тєр мэдэлдээ авмагцаа гадныханд худалдвал зєвшєєрєхгvй” гэсэн утгатай зvйлийг “Энержи ресурс”-ийнхэн ярьдаг. Тєр гаднынханд ашиглуулж болохгvй байдалд орж байгаа юм уу?
-Би байр сууриа ємнє нь маш тодорхой илэрхийлсэн. Миний vг vнэн байсныг болж єнгєрсєн vйл явдлууд бэлхнээ харууллаа шvv дээ. Хятадын “Шенхуа” группын удирдлага “Таван толгойн орд газрын хувьцаанаас дор хаяж 14 хувийг бид авах нь тодорхой” гэж дэлхий даяар зарлаад тийшээ тавих тємєр замынхаа шавыг тавьчихлаа. Одоо ч юмыг нууж хаахад хэцvv болж дээ, интернэт, мэдээллийн vр шимээр. Бид ємнє нь vvнийг олон нийтэд анхааруулж байсан. “Энержи ресурс”-ийн бvрэлдэхvvнд багтдаг олигархиуд Засгийн газартай гэрээ хийхээсээ ємнє тэдэнд єєрсдийнхєє хувийг амлачихсан л байсан байгаа биз дээ. Тэгэхээр “эх оронч, сайхан сэтгэлээрээ” лиценз хадгалж байсан биш л байгаа байхгvй юу. Харин хамгийн их vнэ хvрэх мєчийг тэсэн ядан хvлээж байсан гэвэл vнэнд нийцнэ.
“Гадныханд байсан бол яах байсан юм бэ?” гэж олонтаа асуудаг. Тєр аливаа шийдвэрээ “Байсан бол…” гэх биш байгаа бодит байдлаар нь л тооцож гаргадаг. Хєрєнгє идчихсэн хvнийг шvvхдээ “гадаадынхан идээгvй, дотоодынхон идсэнд баярла” гэж шийдвэр гаргаж болохгvй биз дээ.
Нєгєє талаар тєр ордыг мэдэлдээ аваад олон улсад хэрэглэдэг практикийн аль ашигтай хувилбарыг сонгоод гадныхантай байна уу, дотоодынхонтой байна уу ашиглах, эргэлтэд оруулах л ёстой. Монголчуудад ашигтай нєхцєлєєр ил тод, хяналттай, шударга нєхцєлєєр олборлох юм бол хэн ашиглах нь хамаагvй гэж бид vздэг. Цєєн хэдэн хvнээс айгаад, дараад суухгvй л байх.
Сv.Батболд “Сvvлийн vед ард тvмэн, эх орон гэж ярих дуртай, ард тvмний нэр барьсан эх орончийн дvр эсгэсэн хvмvvс олшрох болж. Тэд Таван толгойг “Энержи ресурс”-ээс хураан авах хэрэгтэй хэмээн баахан шоудсан” гэж ярьсан байна лээ. Бодвол МоАХ-г, УИХ-ын гишvvн З.Энхболд, Н.Батбаяр, А.Мурат, Б.Батбаатар нарыг дайруулж байгаа юм байх.
Бид “шоудахдаа” яасан юм бол, vнэнийг л хэлсэн биз дээ. Улсын хєрєнгєєр хайгуул хийсэн нь худлаа юм уу. Албан тушаалтнууд эрх мэдлээ ашиглан лиценз олж авсан нь гvтгэлэг юм уу.
Сонгогчид “Энэ улсын тєлєє дуугар, бидний ємнєєс тэмц” гэж л УИХ-ын гишvvнээр сонгосон биз дээ. С.Баяр тэнэг хvн биш шvv дээ. Тэр гадаад, дотоодоос авсан мэдээлэл, аудитын шалгалтын дvн, олон нийтийн санаа бодол, Монгол Улсын эрх ашиг гээд олон зvйлийг тооцож байж шийдвэрээ гаргасан байх гэж бодож байна.
-“Энержи ресурс”-ийнхэнд vнэмших юм бол “Моннис”, “Петровис”, “MCS” компани улс тєрєєс єчнєєн хол байдаг юм биш vv?
-Харин ч улс тєртэй дээд зэргээр холилдсон компаниуд шvv. Нэр дурдсан компаниуд улс тєртэй хутгалдсанаасаа хойш л томорсон нь бvгдэд тодорхой. Авлига, хээл хахуулийг vндсэн менежментээ болгочихсон, Монголын тєрийг бохирдуулж байгаа компаниуд. Эргэн тойронд нь дандаа тэнэгvvд, юу ч ойлгодоггvй, хардаггvй хvмvvс аж тєрдєг гэж бодсон шиг байна лээ, эндvvрч байна даа.
-Юм хийж бvтээж байгаа хvмvvс дандаа шvvмжлэлийн бай болдог гэдгийг харууллаа. Нийгэмд нэг ч тєгрєгийн баялаг бvтээгээгvй хvмvvс бидний нэр хvндийг аль болохоор гутаах, хийсэн бvтээснийг нь сvvдэртvvлэх гэж хичээсээр ирлээ” гэхчилэн ярьсан байсан. Шулуухан хэлэхэд тэд яг юу хийж бvтээсэн юм бэ?
-“Чингис” зочид буудлыг маш будлиантайгаар vнэгvй шахам аваад, тєлбєрєє ч бvрэн тєлєєгvй гэж байгаа. “Бороо Гоулд”-ыг гадныхантай хувааж идсэн. Монголд нэг грамм алт ногдохгvй байх гэрээ байгуулсан. Таван Толгойг араас нь оруулах гэж байсан. “Эрдэнэт”-ийг хоёр гуравхан хvнтэй хамтарч “саадаг”. Яг л хєдєлмєрийн баатар саальчин шиг. Одоо ч гэсэн тэнд єєрийн хvнийг тавьж амжсан зэргээ “хийж бvтээх” гэж ойлгодог юм байх даа.
“Энержи ресурс”-д багтаж байгаа компаниуд “Хараа” гэх архиа зарахаа “Алсын хараатай амьдарч байна” гэж хєєрдєг, цаг ямагт хууль зєрчдєг шvv дээ. Одоо та бvхэн зурагтаа асаахад л “Tiger” шар айргийг зvсэн бvрээр рекламдан Архидан согтуурахтай тэмцэх хуулийг тэд хэрхэн уландаа гишгэж байгааг ханатлаа харж болно. Хууль хэрэгжvvлэх vvрэгтэй газрууд, албан тушаалтнууд юу хараад суугаад байна вэ. “Энержи ресурс”-ийнхний гарт бvгд орчихоо юу.
Тэдний ярианаас “гадныхантай хамтарч улсаа цєлмєдєггvй, тєрийн захиалга авч, шахаа хийдэггvй, тєсвийн хєрєнгєєр дэмжvvлдэггvй, тендерт ордоггvй компаниуд нийгмийн баялаг бvтээдэггvй” гэж ойлгохоор юм билээ. Тєсвєєс нэг ч тєгрєг саадаггvй, хууль зєрчилгvй, тєсєв бvрдvvлэхээр єдєр, шєнєгvй ажиллаж байгаа vйлдвэрvvд маань “нэг тєгрєгийн баялаг бvтээдэггvй” ангилалд ордог бололтой.
-“Баярлалаа гэдэг vгийг ямар халааслах биш дээ” гэсэн тvvний vг их шvvмжлэл дагуулж байх шиг?
-Монголын ард тvмэн “Энержи ресурс”-ийн мєнгийг зуу дахин єсгєж єгєєд бvгдэд нь том гэгчийн алтан халбага тэвэрсэн хєшєє босгох ёстой бололтой.
Би нэг зvйлийг ойлгодоггvй юм. Ардчилсан нийгмийн буянаар хєрєнгє мєнгєтэй болсон хvмvvст ард тvмэн єртэй юм уу, эсвэл эсрэгээрээ ардчиллын буяныг илvv ихээр хvртсэн хєрєнгє мєнгєтэйчvvд нь ард тvмэндээ талархаж явах ёстой юм уу. МоАХ-ны ууган гишvvдийн нэг С.Нина гэдэг эмэгтэй л амь насаараа дэнчин тавьж, энэ нийгмийг тавьсан хэрнээ одоо юу ч vгvй хоцорсон. Тvvнийг єлсгєлєнд оролцож явахад “Энержи ресурс”-ийнхэн дулаан гэртээ тухалж суугаад байгуулсан нийгмийнх нь vр шимийг хамгийн ихээр хvртчихсэн байдаг. Мянган мянган Нина байгаа. Тэдэнд ногдох ёстой баялгийг тэд лицензээр дамжуулаад сэм туучихсан л байсан биз дээ.
Ардчиллын буяныг боломжоороо хvртсэний хувьд би єєрийгєє ардчилалд єртэй гэж санадаг. Тийм болохоор vлдсэн амьдралаа энэ ачийг хариулах, нийгэмдээ хаялгатай зvйл хийхэд зориулах болно.
Монголын баялгийг, тєрийн мэдлийг ашиглаж баяжсан хvмvvс илvv ихээр хаялгатай, нvнжигтэй загнах ёстой байх аа. Тэд ардчилалд илvv их баярлаж, талархаж явах vvрэгтэй. Нийгэмдээ хариу барих учиртай. Гэтэл тэдний зvгээс жаахан ч гэсэн хаялга, буян тараасан тухай сонгосон уу. Архины сурталчилгаанд ашигласныхаа тєлєє ганц нэг оюутны тєлбєр даадгийг нь єглєг, буян гэхэд хэцvv. Архи сурталчлахыг хориглосон болохоор л тийм арга хэрэглэсэн байхгvй юу. Тэд хариу нэхэлгvйгээр, ямар нэг зорилгод нєєцлєхгvйгээр гар нь огтхон ч тэнийдэггvй хvмvvс.
Ардчилал байгаагvй бол тэд vсрээд л МАХН-ын хурган дарга болж, орос дэлгvvрээр vйлчлvvлэх эрхтэй болох байсан биз. Жаахан ч гэсэн нvнжиг, хаялгатай амьдармаар юм биш vv. Идэх хураах, ашиглах завшихаас єєрийг бодохгvй байхаар vйлийн vр нь эцэстээ хvндхэн бууна. vйлийн vр гэж нэг юм байдаг шvv. Амьдрал, хувь тавилан хvний хийсэн vйлд тохирох хариуг заавал єгдєг.
-Таван толгойг тєрд авснаар шударга ёс тогтож, бvх зvйл шийдэгдчих vv ?
-Бvх зvйлийг шийдэхгvй ч шийдэх сайн эхлэл болно. Сv.Батболдын ярилцлагад тєрєєс мєнгєє хэд дахин нугалж авна гэсэн утгатай vг єгvvлбэр байна билээ. Хэрэв энэ мэтээр яриад эхэлбэл ард тvмэн зvгээр суухгvй байлгvй. Ийм маягаар ард тvмэн, тєрєєс “єр” нэхвэл улс тєрийнх нь карьер, цаашилбал олон юм ярьж болно шvv.
Ш.Санаа
/Єдрийн сонин/ |
No comments:
Post a Comment