УИХ-ын гишүүн асан, MN-25 телевизийн зөвлөхЗ.Алтайтай ярилцлаа.-УИХ-ын сонгууль өнгөрөөд багагүй хугацаа өнгөрчээ.Та энэ хугацаанд юу хийж, ямар ажил амжуулж байнадаа?
-Яахав дээ, сонгуулиас хойш тэнгэр бүрхэж, амь амьдрал байхгүй юм шиг болоод, сэтгэлээр унан, боож үхмээр санагдаад, олс хайж давхилаа (инээв). Тэгснээ ямар УИХ-ын гишүүн биш боллоо гээд амьдрал дуусах гэж байгаа биш гэж бодоод байж байна даа. Амьдрал сайхан, амьдрах бүр сайхан шүү дээ. Хийх ажил зөндөөн байна.
Мэдээж, миний хийж чадах ганц зүйл бол телевиз. Эндээ ирээд худлаа үнэн ярин, хүн загнаад, муухай сайхан хараад л орон тооны бус зөвлөх гэдэг албан тушаал хашиж байна. Өнөө цагт хүнийг дэвшүүлэн эсвэл магтан зайлуулахдаа зөвлөх гэдэг болсон юмдаг уу даа. Ажилтай ч юм шиг, ажилгүй ч юм шиг хүн л байна.
Гэхдээ хүнд хийх ажил байлгүй яах вэ. Ирж байгаа цаг, шинэ засгийн хийхээр төлөвлөж байгаа юмнууд нь бас ч үгүй боломжийн юм болов уу гэж бодож байгаа. Бид өнгөрсөн дөрвөн жилийн турш хүн амьтнаар шоолуулан байж дуусдаггүй яриа ярьдаг байлаа. Уг нь бидний ярьсан зүйл маань хэрэгжээсэй билээ гэж үзэгч, ард олонтойгоо санал бодлоо хуваалцсан нь тэр байсан юм. Түрүүчийн парламентын үед бидний ярьсан зүйл бүрэн хэрэгжээгүй. Харин одоогийн төр бидний амаа цангатал ярьсан зүйлийг ажил хэрэг болгоё гэж байгаад би их баяртай байгаа. Хэдийгээр би төрд ороогүй ч гэсэн иргэн хүний хувьд энэ ажилд нь өөрийн хэмжээгээрээ тус болчих юмсан гэж бодож байна. Нэг их тус болоод сүйд болдоггүй юм аа гэхэд яаж гай болчихгүйгээр өөрийн болон телевизийн хэдэн залуусынхаа амьдралыг аваад явчих вэ гэж л бодож сууна. Энэ бол том хариуцлага. Иргэн бүр өөрт ногдсон хариуцлагаа хал балгүй хийгээд төрд гай болж, гуйлга гуйхгүйхэн шиг явж байвал улс орон, засаг төрд тусалж байгаа том гавьяа юм ш дээ. Иймэрхүү жишгээр л ажиллая гэж бодож байгаа. Гэхдээ хөндлөнгөөс хараад суухгүй. Хэвлэл мэдээллийн байгууллага гэдэг бол тэртэй тэргүй улс төртэй хутгалддаг. Хүссэн ч хүсээгүй ч шүүмжлэгчийн байр сууринаас ханддаг. Тиймээс хэл ам нь хөдөлдөггүй, байгаа байхгүй нь ч мэдэгдэхгүй гишүүдээс хэдэн хувь илүү ажилтай л боллоо гэж өөрийгөө ойлгоод байгаа шүү.
-Тэгвэл та шинэ Засгийн газарт таатай хандаад байгаа юм аа даа?
-Гол нь хийнэ гэсэн ажлаа яриад тунхаглаад битгий орхиосой л гэж бодож байна. Дөрвөн жил гэдэг бага хугацаа учир ядахдаа их зүйлийг эхлүүлчихээсэй гэж бодож байна. Эхлүүлнэ гэдгийг би үзлээ, зарим юмыг биелүүллээ, ханалаа, цадлаа гэдэг шиг ажиллах хэрэгтэй дээ. Үүнээс иргэн хүн эрч хүч авч, нийгэм, амьдрал сайхан болох нь гэдэг итгэлийг авна. Энэ бол том хөшүүрэг.
-Гэтэл парламент маань өнөөдрийг хүртэл бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ ажиллаж чадахгүй байна...
-Энэ бол цөөхөн хэдэн хүний асуудал. Ганц, хоёр хүн парламентад орсон ч яалаа, ороогүй ч яалаа. Өнөөдөр 70 гаруй гишүүн байна. Шүүх цагдаагаар яваад байгаа улсууд ном журмынхаа дагуу асуудлаа шийдээд ороод ирнэ л биз. Харин өнөөдөр тэднийг байхгүй байлаа гээд байгаа хэдэн гишүүд нь өнчин хүүхдүүд шиг нүдэндээ нулимстай байгаа гэж би ерөөсөө бодохгүй байгаа.
Ерөөс орлоо эсвэл гарлаа гэнэ. Урвалаа бас шарвасан л гэнэ. Энэ бүхнээс хэн нь хэн бэ гэдгийг сонгосон ард иргэд нь хараад, дүгнэлтээ хийгээд л байж байгаа шүү дээ. Тиймээс үүнд би нэг их санаа зовохгүй байгаа.
Сая манай нөгөө муу экс Ерөнхийлөгчийг бариад аваад явчих шиг боллоо. "Нөгөө хэд нь яадаг юм бол доо, жинхэнэ хүний мөс чанар одоо харагдах байх даа. Тэр хүний буянаар төрд гараад, зүүдлээ ч үгүй албан тушаалд очоод амьдарч байгаа юм чинь одоо л нүүр царай нь харагдана даа" гэж бодсон чинь нөгөөдүүл нь юу ч болоогүй юм шиг л суугаад байх юм. Даргын суудалд ямар дуртай, хайртай хүмүүс вэ. Тэр муу дарга нь шоронд явна уу, байна уу тэдэнд санаа зовоод байх зүйл алга аа. Хүний амьдрал ер нь ийм л байдаг юм байна ш дээ.
Парламентад олонхийн суудал авсан нам нь сөрөг хүчинтэйгээ тохиролцоо хийгээд л асуудлыгшийдчихдэг болсон гэсэн шүүмжлэл бий. Та ч гэсэн тэгж бодож байна уу?
-Өмнөх парламентыг бодвол энэ удаагийнх нэлээд эрээвэр, хураавар боллоо. Төрийн ажлыг гацаахгүй урагш явуулахын тулд тохиролцоо, наймаа байдаг байлгүй дээ. Ер нь бол тас гэдийгээд байх нь буруу гэж боддог. Ямар нэг хэмжээгээр бид ойлголцох л ёстой. Тиймээс ганц нэг хүний асуудал дээр ханцуй дотроо юугаа хийж наймаалцана, буянаараа л болог. Ер нь наймаалцах гэдэг зөвхөн Монголд бус дэлхийн аль ч улсад улс төрийн хүчнүүдэд байдаг л асуудал. Тиймээс пүү паа, ямар заваан улсууд вэ гэж хэлмээргүй байна.
Би нам бус хүн. Аль нэг намыг дэмжиж хашгираад гүйгээд байдаггүй. Аль алиныг нь гөвж л байсан. Гэхдээ яагаад шинэ засаг төрийг дэмжээд байна вэ гэхээр дээр хэлсэнчлэн тэдний яриад байгаа зүйл нь, хийх гээд байгаа зүйл нь миний сэтгэлд хүрээд байгаа учир үйл хэргийг нь л дэмжээд байгаа юм. Түүнээс бус энэ намд хайртай эсвэл тэднээс сайдын суудал горьдож, дараагийн улс төрийн амьдралаа бодоод тал засаад байгаа юм алга. Эдний зөв шүү дээ, их бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх хэрэгтэй. Юунаас айгаад хулчийгаад байдаг юм. Гэхдээ бас ард түмний нэрээр авч байгаа энэ их хөрөнгө оруулалт, зээлийг багахан шиг л идээрэй гэж хэлмээр байна.
МАН гэж 20 гаруй хүнтэй асар том хяналтын бүлэглэл байна. Одоо харин та нар минь жинхэнэ сөрөг хүчин болоод хааш нь ч гаргахгүй барих хэрэгтэй. Гэхдээ тэглээ гээд хийх гэж байгаа бүхэнд нь битгий тээг тавиарай. Зөв хяналт, зөв сөрөг хүчин байгаарай л гэж хэлэх байна.
Энэ удаагийн парламентын гишүүд дотроос өөрийн бодол санаагаа хүчтэйхэн хэлчих хүн ховор юм уугэсэн бодол байна. Та үүнтэй санал нийлэх үү?
-Манай муу Ганбаа л жаахан ган ган хийх юм даа. Уг нь гудамжинд айхтар хашгирдаг хүмүүс л тийшээ орсон ш дээ. Ханцуй шамлаж байгаад л үзэж тардаг, ам нь ард түмнийхээ төлөө хэмээн дуугүй байдаггүй хүмүүс саарал ордонд орсон. Гэтэл тэд дулаан суудалд суугаад л таг болчихсонд би их гайхаж байна. Тэгвэл ерөөсөө эх орон, ард түмний төлөө гэж хашгирч байсан хүмүүс гэж хэн байсан юм, юу юм гэж асуумаар байна.
Манай АН-ынхан ч бас тэнэг улсууд биш л дээ. Цор цор гээд байдаг хүмүүст үзээгүй, мэдрээгүй албан тушаалыг нь амсуулж, зөөлөн суудал өгч, арга эвийг нь олохоо мэднэ л дээ. Иймэрхүү байдлаар л амыг нь таглачихлаа. Уг нь бол тэд ийм юманд таглуулах ёсгүй. Ард түмэн тэдэнд том итгэл хүлээлгэж сонгосон шүү дээ.
Одоо гудамжийг харъя. Чив чимээгүй, нам гүм байгаа биз. Гэхдээ би үүгээрээ хашгир гээгүй. Аль ч улс оронд иргэдийн дуу хоолойг хүргэх иргэний хөдөлгөөн байх ёстой. Иргэний хөдөлгөөн бол төр засагт болохгүй зүйл дээр нь шахалт дарамт үзүүлж, айлгаж байдаг маш хэрэгцээт механизм. Ийм хэрэгцээт зүйл Монголын нийгэмд үгүй болсонд маш их харамсаж байна. Нээрээ шүү, энэ бол зайлшгүй байх ёстой зүйл байсан.
-Д.Арвин гишүүн АН-д орсон явдлыг та юу гэж бодож байна?
-Аливаа нам, хүчний удирдах дээд хурлаар ороод "Энэ намын мөрийн хөтөлбөрийг тууштай дэмжинэ, дөрвөн жилийн хугацаанд урваж шарвахгүй, эцсээ хүртэл дэмжинэ" гэсэн тангараг маягийн зүйл дээр гарын үсгээ зурж, сонгуульд нэр дэвшсэн байж таарна. Гарын үсэг бол тийм хамаагүй зүйл дээр зураад байдаг зүйл биш. Гэтэл сонгуульд ялалт байгуулсныхаа дараа "Над руу нэг ч хүн ярьсангүй, намайг дэмжиж шальтай зүйл хийсэнгүй, аймаар гомдож байна. Тиймээс намаа солино" гэдэг улстөрч хүний амнаас гарах үг мөн үү. Тэр тусмаа Д.Арвин гишүүн бол тухайн үеийн МАХН, одоогийн МАН-аас олон удаа нэр дэвшиж, энэ намын ач буянаар төрийн хоолыг олон жил идсэн хүн. Гэтэл өөр намд орлоо, одоо л амьдралыг зөв ухаарч байна гэх нь муухай ш дээ. Энэ байдал нь надад өрөвдөлтэй санагдсан. Ядахдаа хэлж байгаа тайлбар нь арга ч үгүй юм даа гэхээр байх ёстой байсан.
Та УИХын гишүүн байхдаа хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийн талаар ярьж, бэлтгэх ажилд ньоролцож байсан. Гэтэл сая УИХ-д өргөн баригдсан хуулийн төсөл нэлээд маргаан дагууллаа. Үүнийг тахэрхэн харж байв?
-Ийм хууль гарах хэрэгтэй. Гэхдээ олон талаас нь бодмоор юм шиг байгаа юм. Тухайлбал, хэвлэл мэдээллийн байгууллагын хувьцаа эзэмшигч 20 хувиас илүү хувьцаа авахгүй гэдэг зүйл орж байгаа. Энэ зөв үү, буруу юу.
Хэвлэлийн хараат байдал гэж бий. Энэ мөн хоёр талтай юм. Нэг талаар хараат байх нь зөв. Нөгөө талаас буруу. Тэгвэл шударга хүн гэж хэн юм бэ? Сэтгүүлч болгон шударга, хүнийг гүтгэдэггүй, сэтгүүлзүйн ёс зүйг баримталдаг гэвэл түүн шиг худал зүйл байхгүй. Тиймээс нэгэнт л мань мэтийн эзэмшил нь 20 хувь ч хүрдэггүй улсууд яагаад тухайн байгууллагыг байгуулсан юм. Битгий худалдагдаасай, нийгэмд үнэн мэдээлэл өгөөсэй гэж хүсэх хувь хүний үзэл бодлын үүднээс л байгуулсан. Тийм байлгахын төлөө өнгөрсөн 10 гаруй жилийн хугацаанд арайхийн жаахан юм босголоо. Хэн нэгэн хүн орж ирээд л чи хэн юм, чиний үзэл бодол юу юм гээд нулимаад эхэлбэл ер нь би энд яах гэж сууж байгаа юм. Би ямар манаач юм уу. Тийм байж болохгүй. Тиймээс энэ бол хоёр талтай асуудал л гэж хэлэх байна.
-Та ИЗНН-ын дэмжигч гишүүн. Одоо намынхантайгаа холбоотой байгаа юу?
-Би гишүүн биш. Зүгээр л дэмжигч. Би чөлөөт иргэн. Ер нь бид намын хатуу гишүүнчлэлийг халах ёстой. Ингэж намаар талцдаг байдал байж болохгүй. Үүний тод жишээ нь төрийн байгууллагынхныг хоморголон ажилгүй болгож байгаа явдал. Би энэ хуулийг тухайн үеийн ангийн найз нартайгаа нийлж өргөн барьсан. Харамсалтай нь хэлэлцээгүй. Одоо энэ парламент дөнгөж эхэлж байгаа үедээ хэлэлцээсэй гэж бодож байна. Намын аппаратын цөөн хэдэн хүмүүс гишүүнээрээ үлдээд бусад хүмүүсийн өвөрт намын батлах битгий хий гэж хэлмээр байна. Энэ санааг одоо МАН-ын гишүүд зөв юм байна гэж дуугарч эхэлж байх юм шиг байна лээ. Болж байна, хожимдоогүй шүү, найз нар аа.
-Гэхдээ би үүний эсрэг зүйл асуух гээд байна. Хэрэв та аль нэг нам, тухайлбал, ИЗНН-аас өнгөрсөнсонгуульд нэр дэвшсэн бол өнөөгийн 76-гийн нэг болох байсан гэж бодож байв уу?
-Болоод өнгөрсөн зүйлийн хойноос гаслаад уйлаад байгаа юм алга. Болдог юм болдгоороо л боллоо. Би өөрийнхөө сонголтод итгэл үнэмшилтэй байх ёстой. Тэр хариуцлагыг би өөрөө л үүрнэ. Харин одоо бол өнгөрснийг эргэн санаад, шатар нүүж байгаа ч юм шиг хэрэв тэгсэн бол би гишүүн болчих байсан юм байна гэх нь зохисгүй хэрэг байлгүй дээ.
Т.ГЭРЭЛМАА
No comments:
Post a Comment