Д.Хаянхярваа: Орон нутгийнхаа чадамжийг зөв тооцох учиртай

УИХ-ын Төсвийн байнгын хорооны дарга Д.Хаянхярваатай ярилцлаа.

-Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах тухай хуулийг хэрэгжүүлэх буюу утааг бууруулахад эхний ээлжид 105 тэрбум төгрөг шаардлагатай гэсэн тооцоо гарчээ. Хөрөнгийн эх үүсвэрийг хэрхэн олох вэ?

-Мэдээж хөрөнгө  мөнгө нь төсвөөс гарна. Холбогдох албаны хүмүүс шаардлагатай хөрөнгийг олно л гэж байна. Хамгийн гол нь тооцоогоо нарийн хийх учиртай.

-Та арай дэлгэрүүлж хэлэхгүй юу?

-Сангийн яам хариулна. Сангийн яамны холбогдох албаны хүмүүс 105 тэрбум төгрөгийг дайчлах бололцоотой гэж хэллээ. Т

эдэнд бодсон санасан тодорхой тооцоо судалгаа байгаа болоод ийм хариулт өгсөн болов уу. Гэхдээ бид төсвийн алдагдлыг одоогийн баталсан хэмжээнээс нэмж болохгүй. Өөрөөр хэлбэл, ДНБ-д алдагдлын эзлэх хэмжээ 9,9 хувиас давах учиргүй юм. Тиймээс үүнд л зохицуулж ажлаа явуулах хэрэгтэй.

-Өнгөрсөн намрын ээлжит чуулганаар Хөгжлийн банкны тухай хуулийг УИХ-аас баталлаа. Банк байгуулах анхны эх үүсвэрийн талаар Төсвийн хорооны даргын хувьд тодорхой зүйл хэлэхгүй юу?

-Банк байгуулах анхны эх үүсвэр 16 тэрбум төгрөг төсөвт суусан. Банк байгуулж, уйл ажиллагааг нь явуулж эхэлснээр цаашид ямар эх үүсвэрээр явах нь тодорхой болно.

-Энэ хууль батлагдсантай холбогдуулан "Шинэ бүтээн байгуулалт" хөтөлбөр, "Төрөөс төмөр замын талаар баримтлах бодлого", Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолбор, УИХ-ын 47 дугаар тогтоолд тусгагдсан төсөл арга хэмжээг 2011 оноос эхлэн санхүүжүүлэхийг Засгийн газарт зөвшөөрсөн УИХ-ын тогтоолыг баталсан. Энэ асуудлыг тодруулж ярихгүй юу?

-2013 оноос эхлэн Монголын эдийн засаг нэлээд их мөнгөтэй болно. Үүнийхээ урьдчилсан байдлаар л баталгаа гаргаж, дээр дурдсан ажлуудаа хийнэ. Энэ нь зүйтэй юм. Бидэнд бас нэмж тооцох ямар зүйлүүд байна вэ гэдгийг анхаарч үзэх учиртай. Өөрөөр хэлбэл, газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн асуудлыг тусгах нь зүйтэй гэж үздэг. Би үүнийг зориуд Дарханы г

эж тодотгомоор байна. Энэ нь хоёр сая тонн түүхий газрын тос боловсруулах хүчин чадалтай орчин үеийн үйлдвэрийг Япон Улсын Засгийн газрын банк болон томоохон корпорациуд байгуулахаар ярилцаад техник эдийн засгийн үндэслэл зэрэг бүхий л ажлаа цэгцлээд байна. Өнөөдөр зээлийн баталгаа л хүлээж байна. Монгол Улс үүнд хөрөнгө зориулах учиртай. Учир нь газрын тос гэдэг бол аливаа улсын стратегийн шинж чанартай түүхий эд юм. Манай улс газрын тосны хувьд 100 хувь гадны хараат. Хэдий бид өнөөдөр газрын тосны үйлдвэрийг Сайншанд, Тамсгийн чиглэлд барихаар ярилцаж байгаа ч зардал мөнгийг нь сайтар тооцох хэрэгтэй юм.

-Өнгөрсөн намрын ээлжит чуулганаар танай байнгын хорооноос хэлэлцүүлэгт бэлдэж, УИХ-аар батлуулсан хуулиудаас ойрын хугацаанд хэрэгжүүлэх нь хэд байна вэ?

-Улсын төсөв төлөвлөгөө, мөнгө санхүүтэй холбоотой хуулиудын хэрэгжилтийг cap тутам тооцоод явж байна.

-Ирэх хаврын чуулганаа эхний ээлжид хэлэлцүүлэх ямар хуулийн төслүүд байна вэ?

-Төсвийн тухай хууль, Бараа ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хууль гэсэн гол хоёр хууль байна. Мэдээж төсөв төлөвлөгөөтэй холбогдсон хуулиуд байна. Гэхдээ энэ хоёр хууль нь Монголын төсөвт шинэчлэл хийх, төсвийн удирдлагад бүтцийн өөрчлөлт хийхтэй холбогдон гарч ирж байгааг тэмдэглэх нь зүйтэй юм.

-Энэ хоёр хуультай холбоотойгоор орон нутагт санхүүгийн эрх мэдэл өгөх тухай яригдаж байгаа. Та энэ асуудалд ямар байр суурьтай байдаг вэ?

-Миний хувьд орон нутгийн эрх мэдлийг өргөжүүлэх байр суурьтай байдаг. Гэхдээ өнөөдөр орон нутгийнхаа чадамжийг зөв тооцох учиртай. Эрх мэдлийг шилжүүлэх нь зов. Харин гэнэт л энэ жил эрх мэдлийг өгөх үү, эсвэл шат дараалалтайгаар хэрэгжүүлэх үү гэдгийг тооцох хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл, орон нутагт санхүүгийн эрх мэдлийг өглөө гэхэд орон нутагт тэрхүү их хэмжээний хөрөнгө, мөнгөний  менежментийг хийгээд явах чадавх бий юу. Ялангуяа хөдөө сумдад байна уу гэсэн асуудал бий. Тиймээс ямар ч асуудлыг ул үндэстэй, шат дараалалтай тооцож хэрэгжүүлэх учиртай гэж бодож байна.

-Цаг үеийн зарим асуудлуудаас үүдэн төсөвт тодотгол хийх шаардлага гарах уу. Магадгүй ээлжит бус чуулган зарлаж мэдэх юм?

-Ээлжит бус чуулган хийхгүй болов уу. Хаврын чуулганаар энэ асуудлыг хэлэлцвэл хэлэлцэх л байх.

-Чуулганы завсарлагаанаар тойрогтоо очиж ажиллаж байна уу. Дархан-Уул аймагт хаваржилт ямар байна. Ард иргэдийн амьдрал хэр байна вэ?

-Тойргоороо тав хоног явж, дөрвөн сумаараа бүрэн тойроод ирлээ. Иргэдтэй нэг бүрчлэн ярилцаж, таван зуу гаруй хүйтэн уулзлаа. Хаваржилт тогтуун, иргэдийн сэтгэл санаа тайван байна. Харин иргэдийн оюун санаа, амьдрах ухаанд нь зарчмын томоохон өөрчлөлт оржээ. Өмнө биднийг уулзаад явж байхад мөнгө өгөөч, гэр бараатай болгооч гэж их гуйдаг байсан. Харин өнөөдөр иргэд өөрийн амьдарч байгаа орчныг сайжруулах, ажлын байр нэмэгдүүлэхтэй холбоотой саналуудыг их тавьдаг болсон байна.

-Ажлын байр нэмэгдүүлэх нь жижиг дунд үйлдвэрлэлтэй холбоотой. Гэвч жижиг дунд үйлдвэрлэлийн зээл авахад явдал чирэгдэл их. Өөрөөр хэлбэл, хүү өндөр, барьцаа хөрөнгө шаардаж байгаа нь хүндрэлтэй гэсэн асуудал бий. Эдийн засгийн байнгын хорооноос Зээлийн баталгааны тухай хуулийг хэлэлцүүлэгт бэлдэн ажиллах тухай ярьсан. Танай байнгын хорооноос энэ асуудалд ямар үүрэгтэй оролцох вэ?

-Жижиг, дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх чиглэлээр Монгол Улс томоохон алхам хийх хэрэгтэй болсон. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх чиглэлээр сүүлийн жилүүдэд ихээхэн ярьсан. Харамсалтай нь жижиг үйлдвэрлэл, дунд үйлдвэрлэлээ ялгаж салгаж байна уу гэдэгт би эргэлздэг. Иргэдтэй уулзаад явж байхад жижиг үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж, бичил зээлүүд иргэдэд их хэрэгтэй байгаа нь харагдаж байна. Тиймээс энэ хууль их чухал хууль болно гэж ойлгож байна.

-Зээл эцсийн хэрэглэгчдэдээ өндөр хүүтэй очиж байгааг шүүмжилдэг. Хөгжлийн банкны тухай хуулийг хэлэлцэх үеэр цөөнх бий болсон, Тэд жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд боломж олгосон заалт тусгаж өгөхийг хүссэнээр ажлын хэсэг байгуулан ажиллахаар болсон. Үүнтэй холбогдуулан нэмэгдэл хууль гаргах юм билээ. Та саналаа хэлэхгүй юу?

-Хөгжлийн банк тийм жижиг зүйл рүү орох учиргүй.Харин улс орны хэмжээний хөгжлийн стратегийн чиглэлтэй томоохон төсөл хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх ёстой.

-Таван толгой ордыг ашиглахтай холбоотойгоор нэг хүн 550 ширхэг хувьцаа эзэмших талаар ярьж байна. Та хувьцааны асуудалд ямар ойлголттой байна вэ?

-Иргэд хувьцаа өгнө гэсэн ойлголттой байгаа ч болгоомжлолтой байна. Тодруулбал, цэнхэр,ягаан тасалбар шиг зүйл болчих вий, бидэнд энэ нь хэрэгтэй юу  юугүй юу гэсэн ойлголттой байна. Одоогоор ямар хувьцаа гарах нь тодорхой бус. Энгийн, алтан хувьцаа байх эсэх, дээр нь хувьцааг зарах эсвэл үе удамшуулах гээд олон тайлбар шаардсан асуудал байна. Тиймээс иргэдээс гарч байгаа тодорхой саналуудыг Засгийн газарт өгнө гэж бодож байна. Харин Засгийн газар бүхий л зүйл тодорхой болсны дараа иргэдэд ойлгомжтой тайлбарлах шаардлагатай. Үндсэндээ манай ард иргэдэд хувьцааны ногдсон ашиг хүртэх тухай ойлголт, дадлага туршлага байхгүй байна

Г.Мандуул

2011 оны 2-р сарын 23, Лхагва гариг

Vip76