Д.Хаянхярваа: ”Д.Зоригт сайдад хариуцлага тооцох үндэслэл байхгүй”

УИХ-ын гишүүн Д.Хаянхярваатай ярилцлаа.
“Тэмээг ямаа болгоод биччих вий” гэх болгоомжлолоор угтаж “Ах нь хүн амьтны дургүйг хүргэмээргүй л байна шүү” гэх тайлбараар үдсэн түүний ярилцлагыг уншигчиддаа хүргэе.

-Сүүлийн үед гишүүдтэй уул­­­­­захаараа хамгийн эхэнд сон­гуу­лийн тухай хуулийн талаар асуудаг болчи­хож. Энэ хууль хэрхэн ший­дэгдэх гээд байна?

-Хоёр намын бүлэг холимог тог­толцоотой байх хувилбартай бай­на гэдэг дээрээ үндэслээд бусад зүйлсийг ярилцаж байна. МАН-ын бүлэг ямар тогтолцоон дээр яаж тог­тох вэ гэдгийг ярилцаж л байна.

Өөр өөрийн байр сууриа илэр­хийлж байгаа гишүүд ч бий. Мажо­ри­тар, холимог, томсгосон гээд ярьцгааж л байна. Миний хувьд холимог тогтол­цооны 50:26, 38:38 ч гэх юм уу тийм чиглэлээ баримтлавал зүйтэй гэж бодож байгаа.

-50:26 ч гэх юм уу, энэ тоо­нуу­дын ард том намуудын суудал авах болом­жоо тооцсон зүйл, тохи­рол­цоо яваад байх шиг. Тийм үү?

-Тооны хувьд ямар ч хувилбар байж болно. 38:38 яагаад байж болох­гүй гэж, бүр 49:27 ч байж болно.  

-МАН-ын бүлэг дээр тогтол­цоо­ны талаар одоо ч ярьж байна гэхээр гай­хаад байна л даа. Үүнийг чинь ингэж удаан хугацаанд ший­дэх хэрэг үү?

-Ярьж дуусаагүй. Бид яах вэ, сон­гуулийн тогтолцоог гэхээс илүүтэй хууль талаас нь асуудлыг ярилцаж бай­гаа. Би хувь хүнийхээ хувьд сонгуулийг шударга явуулж чадах юм бол сонгуулийн ямар тогтолцоотой байх юм онц чухал биш. Сонгуулийн тогтолцоо өөрчлөгдсөн ч булхай луй­вар, мөнгө төгрөгөөр, бүртгэлээр сонгуу­лийн са­нал луйварддаг зүйл нь байх юм бол хэрэг байхгүй.

-Өмнөх сонгууль шударга яваг­даж чадсан уу?

-Сонгуулийг шударга болсон эсэхийг хүн бүр өөрсдийнхөөрөө тайл­барладаг. Би сонгуулийг болд­гоо­­роо болоод өнгөрсөн л гэж боддог. Харь­цангуй хэвийн сонгууль болсон.

-Тэгвэл долдугаар сарын 1-нд яа­гаад сонгууль луйвардлаа гэж жагсаал цуглаан болсон юм?

-Манайд улс төрийн соёл байх ёстой гэж хувь хүнийхээ хувьд бод­дог. Тэрэнд ялагдаж чаддаг байх гэсэн ардчиллын том зарчим бий шүү дээ.

-Сонгууль булхайтай болоогүй, ха­рин сонгуульд ялагдсан хүмүүс тэр үйл явдалд хөтөлсөн гэсэн үг үү?

-Бид ялчихаад сонгууль булхай­тай бол­лоо гэж гүйлдэхгүй нь ойл­гомж­той биз дээ.

-Сүүлийн үед Ерөнхий сайд асуул­­га, асуултад дарагдах бол­лоо. Гэхдээ авч буй хариулт, тайл­баруудад сэтгэл ханамжтай бай­гаа хүн ховор юм?

-Тийм шүү. Ерөнхий сайд, Зас­гийн газарт асуулга, асуулт нилээдгүй тавьж байгаа. Үр дүн гарч байгаа эсэхийг хэлэхэд хэцүү юм. УИХ-ын дэгийн хуулиар зохицуулсан асуулга тавих энэ боломж нь аж­лыг сайжруулах, эрчимжүүлэхэд нөлөө­тэй. Тавьж буй асуудал нь хангалтгүй явагдаж бай­гаа учраас ч асуулга тавьж байгаа хэрэг.  Үүний мөрөөр арга хэмжээ авах ёстой. Ингэж чадаж байгаа гэдэгт харин Засгийн газарт асуултын тэмдэг тавимаар байгаа юм.

Би орон нутгийн байгууллагад олон жил ажилласан хүний хувьд хэлэхэд, гүйцэтгэх засаглалын бай­гуул­лагад дэмжлэг их хэрэгтэй. Дэмжлэг хэрэгтэй гэх нэрийн дор бүхнийг хаацайлж, хам­гаалаад яваад байх нь буруу. Иймд хэн аль өнцгөөс харж, юуг харж байна гэд­гийг ойлгох нь чухал.

-Таны харж буй өнцгөөр?

-Би засгийн газрыг ажлаа хийх гэж аль болохоороо хичээж байгаа гэж харж байна. Мэдээж болох бүтэхгүй зүйл ч бий. Үнэ­хээр шүүмж­лэлтэй хандахаар асуу­­­­дал руу орохоос орохгүй нь их байна уу даа. Харин сонирхол татахуйц, ард түмний амьдралд хэ­рэг болохуйц томоохон асуудлыг тойрсон мар­гаан мэтгэлцээн явагдаж байна. Жишээлбэл, Оюутолгой, Таван­тол­гой, төмөр зам, шинэ бүтээн байгуу­лалтуудыг нэрлэж болно.

-Засгийн газарт хариуцлага хү­лээл­­гэх асуудал зүйтэй юу. Магад­гүй Д.Зоригт сайдад?

-Оюутолгойн гэрээг гурван сайд зурсан гэж ярьдаг байсан. Эцсийн дүнд нь УИХ-аас Оюутолгой болоод бусад орд газруудтай холбогдон хэрэгжүүлэх тогтоол гарсан. Нөгөө урт нэртэй хуу­лийг ч Засгийн газрыг хэрэгжүүл гэж гаргасан. Гэтэл гэнэт­­хэн яагаад Д.Зоригт гэдэг за­луу сайдыг огцруулах гээд эхлэв. Засгийн газрын түвшинд ажиллаж байгаа хүний нүдийг чичлээд эхлэв. УИХ-аас гаргасан дээрх шийд­вэрийг Д.Зоригт сайд ганцаараа хийх­гүй гээд байгаа хэрэг үү.  

-УИХ-ын гишүүн хүнд харин “яагаад заавал Д.Зоригт” гэдэг нюанс тодорхой байх даа. Энэ нь эсвэл нэг зүйлийг хөдөлгөх, тод­руулбал хамтарсан Засгийн газ­раар оролдох хөшүүрэг болоод байна уу?

-Мэдэхгүй. Тэр огцруулах хү­сэлт, шаардлага тавиад байгаа хү­мүү­­сээс нь асуу.

-Огцруулах үндэслэл нь хэр зүйтэй юм байна?

-Миний хувьд Д.Зоригтыг огц­руулах үндэслэл байхгүй. Д.Зоригт залуу хүнийхээ хувьд хүлээцтэй, тэвчээртэй, сайн ажиллаж байгаа. Мэдээж хүн л болсон хойно харь­цааны хувьд ч гэх юм уу, ажил гүй­цэтгэх шаардлагыг хэрэгжүүлэх талаа­саа, том ажлыг хумьж хийж байгаа талаасаа зарим нэг зүйлийг орхигдуулах, зарим нэгэнд нь илүү анхаарал хандуулах асуудал байхыг үгүйсгэхгүй.

Ямар ч хүн ажил хийхдээ тэр бүх алдаа оноог дамжиж, туулж байж л ард нь гардаг. Иймээс түүнийг би муу ажиллаж байна гэж хэлэхгүй.

-Энэ асуудалтай холбоотойгоор бүлгийн уур амьсгал хэр байна?

-Манай нам дотоод ардчилал сайтай. Бүлгийн хурал зөвлөгөөн дээр Засгийн газрын гишүүд, бүл­гийн гишүүдийн дотор халуун мар­гаан мэтгэлцээн хийдэг. Энэ бол аль ч улс төрийн хүчинд байдаг зүйл. Харин бид нар өөрсдийнхөө бодлого шийдвэр дээр хатуу байж чадна. Ма­най намын дотор ийм сахилга бай­гаад эргэлзэх зүйлгүй бэлэн байна.

-Хариуцлага хүлээхэд ч гэсэн үү?

-Хариуцлага хүлээхэд ч бэлэн.

-Хариуцлага ярьсных, түрүү­хэнд дурдагдаад өнгөрсөн “урт” нэртэй хуулийг хэрэгжүүлж чадаа­гүйд хэн хамгийн их хариуцлага хүлээх ёстой вэ?

-Би ойлгохдоо, хамгийн гол ха­риуц­лага УИХ-д өөрт нь ирэх ёстой. Яагаад гэвэл УИХ өөрөө тэр хуулийг батлахдаа хэрэгжүүлэх боломж, хэрэг­­жүүлэхэд гарах зардал, аж ахуй нэгжүүдэд учирч болох эрсдлийг нэг мөр гаргаж өгөх ёстой байсан юм. Ин­гэж чадаагүйгээрээ УИХ буруутай.

-Энэ хуулийг хэрэгжүүлж ча­даа­­­гүйд, эсвэл дутуу хууль баталс­ных нь төлөө УИХ-д ха­риуц­лага хүлээлгэх боломж бараг байх­гүй биз дээ?

-Үнэхээр хэлж мэдэхгүй нь.

-Ёроолгүй сав руу “хариуцлага хүлээх ёстой” гэх үгийг шидсэн болж таарах нь дээ?

-Ингэж байгаа нь ёроолгүй сав руу шидээд орхиж байна гэсэн үг биш л дээ. УИХ-ын гишүүн бүр хэлэлцэж буй хууль бүртээ хариуцлагатай хандах ёстой л гэсэн үг.  Урт нэртэй хууль бол хууль тогтоогчдод маш том сургамж болсон. Гол мөрний сав газрыг ухаж төнхөхгүй байх нь үнэхээр чухал асуудал. Гэтэл энэ хууль гарахаас өмнө хайгуулаа хийчихсэн, олборлолт эхэлсэн, хөрөнгө оруулалтаа шийдчихсэн аж ахуй нэгжүүд байсан шүү дээ. Бид өмчийн бүх харилцааг дэмжсэн, олон талт эдийн засаг, нийгмийг бий болгоно гэж хуулиар тунхагласан. Үнэхээр хуулийн дагуу эрхийг нь аваад хөрөнгөө оруулчихсан байхад нь хууль гарлаа больцгоо гэж болохгүй. Ингэхээр Засгийн газар хууль хэрэгжүүлэх боломжтой бүх тооцоо үндэслэлээ гаргаад буцаагаад УИХ-д оруулах ёстой.

-Нөхөн олговор олгож байж л асуу­дал шийдэгдэх нь гэж ойлгож болох уу?

-Би ганцаараа тэгнэ ингэнэ гэж шийддэг нь биш л дээ. Гэхдээ хуулийн дагуу хөрөнгөө оруулаад явуулж байсан үйл ажиллагааг чинь зогсооно гэвэл хэн ч үг дуугүй зөвшөөрөөд гараад явчихгүй байх.

-УИХ хууль батлахдаа тоо­цоо хийдэггүй нь ганц энэ хуу­лиар ч хязгаарлагдахгүй байх. Тэм­дэг­тийн хураамжийн хуулинд ч 10 сая төгрөг гэж байснаа гэнэт буцаад 1,5 сая болоод буулаа шүү дээ. Яагаад ийм савлагаатай хууль гарч ирээд байна?

-Энэ хуулийн хувьд Засгийн газ­­­­раас тооцоо судалгаатай орж ир­сэн юм. Гэтэл Байнгын хорооны хуралдаан дээр хөндлөнгийн санал орж ирээд, тэр саналыг нь дэмжиж шуураад, архины үйлдвэр, худалдааг өөгшүүлж болохгүй гээд л дэмжээд явчихсан зүйл. Тэрнээс биш анх боловсруулсан хуулийн төсөл дээр нэг сая төгрөг байхаар зохицуулсан байсан.

Б.МАНДАХ

2011 оны 5-р сарын 09, Даваа гариг

Ардын эрх