Оюутолгойн ордод Монгол Улсын эзэмшлийн 34 хувь 6.8 болтлоо буурсан талаар зарим гишүүд баримт дэлгээд буй. Харин гэрээг үзэглэсэн хоёр сайд үүнийг эсэргүүцэж байгаа билээ. Иймдээ ч Ерөнхий сайд хэргийн эзэн, хэнгэргийн дохиур хоёр сайдтайгаа хэвлэлийн бага хурал зарлаж, энэ талаар залруулга гаргасан. Тэдний мэдэгдлийг эсрэг тал хүлээн авсангүй. Харин ч баримтыг илт гуйвуулсан үйлдэл хэмээн үзсэн юм. Энэ талаар УИХ-ын гишүүн Д.Ганхуягтай ярилцлаа.
-Оюутолгойн гэрээг “Айвенхоу майнз лимитед” хэмээх толгой компанитай нь бус “Айвенхоу майнз Монголия Инк” компанитай байгуулж байгаагаа тухайн үед мэдэгдээгүй гэдэг нь үнэн үү?
-Хувь нийлүүлэгчидийн болон Хөрөнгө оруулалтын гэсэн хоёр гэрээ бий.Энэ хоёр гэрээний төслийг УИХ авч хэлэлцээд гол зарчмын асуудалтай холбогдуулж 40, 57 дугаар тогтоолыг гаргаж, Монгол Улсын эрх ашиг болон хуулийг дээдэлж гэрээ байгуулах эрхийг Засгийн газарт олгосон. Хувь нийлүүлэгчидийн гэрээг нэг талаас “Эрдэнэс МГЛ” ХХК, нөгөө талаас “Айванхоу Оюутолгой Лтд”, “Оюутолгой Нидерланд”, “Айванхоу Майнз Монголия Инк” гэсэн Айванхоу группын гурван охин компани оролцож байгуулжээ. Энэ Хувь нийлүүлэгчдйн гэрээ саяхан бидний гар дээр ирсэн. Ингэхдээ нууц гэсэн тамга дараастайгаар шүү. Уг нь Төрийн нууцын тухай хуулиар гадны хувийн хэвшлийн компанитай байгуулсан гэрээ нууцын зэрэглэлд ордоггүй.
Хөрөнгө оруулалтын гэрээг Монгол Улсын Засгийн газар нөгөө талаас “Айвенхоу майнз лимитед”, “Рио Тинто Интернэшнл Холдингс лимитед”, “Айванхоу Майнз Монголия Инк” байгуулсан. Монголын Засгийн газрын тухайд “Айванхоу Майнз Монголия Инк”-ийн 34 хувийг худалдан авч эзэмшиж байгаа. “Айвенхоу майнз лимитед” бол “Айванхоу” группын толгой компани. Улмаар манай Оюутолгойн ордын Ашиглалтын лизенцийг эзэмшигч, энэ компани болон хувьцаа нь олон улсын хөрөнгийн бирж дээр үнэлэгдэж байна.
Эндээс хөрөнгө оруулагч, Хувь нийлүүлэгч компани нь өөр өөр хуулийн этгээд болох нь, мөн манай Оюутолгойн ордын ашиглалтын лицензийг эзэмшиж, уг баялагын хүчээр “Айвенхоу майнз лимитед” компанийн үнэ цэнэ олон дахин өсч байгаа нь баялагийн жинхэнэ эзэн Монголд шууд хамааралгүй байгаа нь харагдах байх.
-Үүнээс болж олон улсын хөрөнгийн бирж дээр IPO хийж босгосон санхүүжилт нь манай эдийн засагт шууд орж ирэхгүй байгаа гэсэн үг үү?
-Одоогийн хөрөнгө оруулалтын гэрээгээр IPO хийж босгосон санжүүжилтэд Монголын тал хяналт тавих боломжгүй. Хувьцаа гаргагч “Айвенхоу майнз лимитед” компанийн хувьцаа эзэмшигч биш учраас. Гэхдээ энэ босгосон хөрөнгөнөөс Оюутолгой төслийн санхүүжилтэд зарцуулагдах нь мэдээж. Харин хөрөнгө оруулалтын гэрээнд зааснаар анхны хөрөнгө оруулалтын хэмжээ дөрвөн тэрбум ам.доллар бөгөөд үүний 34 хувьд ноогдох хөрөнгийг Монголын Засгийн газар хүүтэй нь хамт Оюутолгойн төслөөс Монголын талд оногдох орлогоос төлөх юм. Уг нь УИХ-ын 40 дүгээр тогтоолоор “Оюутолгойн лизенцийг эзэмшигч компанийн 34 хувийг эзэмших”, 57 дугаар тогтоолоор “Эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх замаар анхны хөрөнгө оруулалтыг нөхсөний дараа төрийн эзэмшлийн хувьцааны хэмжээг 50-иас доошгүй хувьд хүргэж нэмэгдүүлэх” гэсэн заалтыг гэрээнд оруулах шийдвэрийг Засгийн газарт хариуцуулсан. Гэтэл хувьцаа нь олон улсын хөрөнгийн бирж дээр арилжаалагддаггүй “Айванхоу Майнз Монголия Инк”-ийн 34 хувийг Монгол Улс эзэмшихээр болж, 30 жилийн дараа Монголын Засгийн газар хүсвэл 34 хувиа 50 болгож болохоор гэрээ хийгджээ. Энэ байдал нь Ашигт малтмалын тухай хуулийн зарим заалттай холбоотой тал ч бий.
-2006 онд Ашигт малтмалын тухай хуулийг шинэчлэн баталсан. Ингэхдээ хуулийн төсөлд байсан тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч гэдгийг орд газар эзэмшигч гэж өөрчлөн баталсан гэх яриа байдаг?
-Хуулийн төсөлд ямар заалт байсныг нь би мэдэхгүй. Ийм утгатай заалт батлагдсан нь үнэн. Энэ нь гол хэрүүлийн алим болсоор ирсэн. Ийм заалт орсон учраас тэр хуулийг батлахад эсрэг саналтай байсан юм. Энэ хуулийн 4.1.15-ын “Ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл гэж энэ хуулийн дагуу ашигт малтмал ашиглах эрх олгосон баримт бичгийг”, 5.1-ийн “Монгол Улсын газрын гадаргуу болон түүний хэвлийд байгалийн байдлаараа оршиж байгаа ашигт малтмал төрийн өмч мөн”, 5.5-ын “Улсын төсвийн оролцоогүйгээр эрэл, хайгуул хийж нөөцийг нь тогтоосон стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордыг эзэмшигчийн тухайн ордод оруулсан хөрөнгийн 34 хүртэлх хувьтай тэнцэх хувьцааг төр эзэмшиж болох бөгөөд уг хэмжээг төрөөс оруулах хөрөнгө оруулалтын хэмжээг харгалзан орд ашиглах гэрээгээр тодорхойлно” гэсэн заалтууд хоорондоо зөрчилтэй болсон байгаа биз. Гол нь Ашиглалтын лизенз эзэмшигч нь ордын эзэмшигч болоод, дээр нь газрын доорхи ашигт малтмалаа Үндсэн хууль болон энэ хуульд ард түмний мэдлийн төрийн өмч гэж заасан атлаа өмч болох баялагаа үнэлэхгүйгээр, ашиглахад шаардагдах хөрөнгө оруулалтыг үнэлсэн байгаа юм. Үүнийг өөрчлөх гэж хуулийн төсөл өргөн бариад хэдхэн саналын зөрүүтэйгээр төсөл унасныг санаж байгаа байх. Монгол Улс баялагаа үнэлдэг болох нь чухал. Энэ сонин заалт Оюутолгой дээр хэрэгжиж байна. Үүнийг засах гээд УИХ-аас 57 дугаар тогтоол гаргасан ч Засгийн газар хэрэгжүүлсэнгүй. Тодруулбал багаар тооцоход Оюутолгойн ордын зэсийн нөөц 40 сая тонн, алтны нөөц 1000 тонн. Эндээс борлуулах үнийг зэс 7000 ам.доллар, алт 1000 ам.доллар, өөрийн өртгийг зэс 3000 ам.доллар, алт 500 ам.доллар гэж тооцоход 170 орчим тэрбум ам.долларын цэвэр ашиг олохоор баялаг байх нь. Үүнтэй харьцуулахад тэр хөрөнгө оруулалтын дөрвөн тэрбум ам.долларын хажууд юу ч билээ.
-Зэсийн үнэ дэлхийн зах зээл дээр одоогийнх шигээ тогвортой байвал Оюутолгой төсөл анхны хөрөнгө оруулалтаа 2-3 жилийн дотор нөхөх боломжтой гэсэн байх аа. Мөн Оюутолгойн гэрээг үзэглэж байхад нийт ашгийн 58 хувь Монголын талд ирнэ гэж байсан санагдана. Энэ хир үндэслэтэй вэ?
-Анхны хөрөнгө оруулалтыг нөхөх хугацаа “Рио Тенто”-гийн хийсэн тооцоогоор нэг тонн зэсийн үнэ 4320 ам.доллар байхад ордыг ашиглаж эхэлснээс хойш 4.7 жил. Хэрэв зэсийн үнийг 7000 ам.доллараар тооцвол хоёр жил орчмын хугацаанд хөрөнгө оруулалтаа нөхнө. Ийм ашигтай бизнес Монгол Улсад одоогоор бараг байхгүй. Одоогийн байдлаар батлагдсан гэрээгээр Монгол Улс Оюутолгойн төслийн ашгаас бүх төрлийн татвар, хурааамжаар 42-45 хувийг авах юм. Гэтэл Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээнд Айванхоу-гийн талд Менежментийн үйлчилгээний төлбөр төлөх хэвээрээ байна. Энэ төлбөрийг үндсэн хөрөнгийн болон үйл ажиллагааны зардлын нийт дүнгээс авна. Хэмжээ нь ордыг ашиглаж эхлэхээс өмнө гурван хувь, эхэлснээс хойш зургаан хувь гэж гэрээнд заажээ. Энэ бол өндөр хувь. Зардал өсөх тутам нэмэгдэж, тэр хэмжээгээр Монгол Улсад орох ашгаас хасагдана гэсэн үг. Эндээс хөрөнгө оруулагч талд нийт ашгийн 55 орчим хувь буюу 90 гаруй тэрбум ам.доллар очих байх. Энэ нь хөрөнгө анхны оруулалтаасаа 20 гаруй дахин их ашиг олно гэсэн үг.
-Уг нь Монгол улс 34 хувиа анхны хөрөнгө оруулалтаа нөхсөний дараа 50 хувь болгох талаар 57 дугаар тогтоолыг гаргасан. Харин Засгийн газар үүнийг хэрэгжүүлээгүй. Одоо бүр Монголын эзэмшилийн хувь 6.8 хувь болтлоо буурлаа гэх баримтыг та бүхэн дэлгэх боллоо?
-Одоо 57 дугаар тогтоолыг монголчуудын ихэнх нь мэдэж байгаа байх. Монгол Улс “Айванхоу Майнз Монголия Инк” (2010 онд ТУЗ байгуулагдагдаад энэ компанийн нэрийг Оюутолгой ХХК гэж өөрчилсөн) компанийн 34 хувийг эзэмшиж байгаа. Хэрэв энэ компанийн нийт хувьцааны 80 хувийг давуу эрхийн хувьцаа болгож арилжихад үүнийг нь өөр этгээд авна гэсэн үг. Тэгэхээр Монгол Улс үлдсэн 20 хувийн энгийн хувьцааны 34 хувийг зэмшинэ гэхээр 6.8 хувь болж байгаа биз дээ. Гэхдээ бодит тохиолдолд олон улсын хөрөнгийн бирж дээр хувьцаагаа арилжих нь “Айванхоу Майнз Монголия Инк” биш манай ашиглалтын лизенцийг эзэмшигч “Айвенхоу майнз лимитед” юм. Гэтэл энэ компанийн давуу эрхийн хувьцаа гаргаж санхүүжилт босгох нь Монголд ямар ч хамааралгүй. Гэсэн атлаа үр дүн нь Оюутолгой төслөөс Монголд оногдох ашгийг нилээд хэмжээгээр бууруулах болоод байгаа нь харамсалтай. Тэр нь гэрээнд Монгол Улс “Айванхоу Майнз Монголия Инк”-ийн зөвхөн энгийн хувьцааг эзэмшинэ гээд заасан учраас эхлээд давуу эрхийн хувьцааны ногдол ашгийг тавина. Дээр Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээнд давуу эрхийн хувьцааны ногдол ашгийг улирал бүхэн тавина, тавьж чадахгүй бол хуримтлалд нь санхүүжилтийн гэх есөн хувь дээр АНУ-ын хэрэглээний үнийн индексийн өөрчлөлтөөр тохируулах юм. Энэ нь нийт 11-12 хувийн хүү болно. Ийм байж болохгүй биз дээ.
Мөн Монгол Улс дөрвөн тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалтын 34 хувь оногдох хөрөнгийг энэ өндөр хүүгээр зээлэхээр гэрээнд туссан байгаа. Энэ асуудлыг бид хоёр гэрээг УИХ-аар хэлэлцэж байхад хэлж байсан. Монгол Улс энэ олон компанийн аль компанид тэр 34 хувиа эзэмшвэл зохистой талаар. Утга нь “Айванхоу”-гийн толгой компани болон охин компаний хувьцаа хоорондын хөрөвдөг харьцааг гэрээнд тусгахгүй бол “Айвехоу Майнз лимитед”-ийн ОУ-ын бирж дээрхи үнэлгээ нь Монголын талд хамааралгүй болно гэдэг санал байсан. Үүнийг манай Засгийн газар гэрээ байгуулахдаа тоосонгүй.
-Та бүхний энэ яриад байгаа зүйл үндэслэлгүй талаар Засгийн газар хэвлэлийн бага хурал хийж зарласан. Хуралд гүйцэтгэх засаглалын тэргүүн гэрээг үзэглэсэн хоёр сайдтайгаа оролцож мэдэгдэл гаргалаа шүү дээ?
-Энэ талаар би дээр баримттай тайлбарласан тул ойлгомжтой байх. Монгол Улсын эрх ашгийг эдгээр гэрээний зарим заалт хэтэрхий их доош нь хийж байгааг ойлгож гэрээнд өөрчлөлт оруулахаа мэдэгдсэн сайн хэрэг. Энэ олон хүмүүсийн тэмцлийн үр дүн. Тэр санхүүжилтийн хэрэгсэл болох энгийн хувьцаа, давуу эрхийн хувьцаа, өрийн бичгийг энгийн Монгол иргэд мэдэж байгаа гэдгийг хэлмээр байна.
-Нөгөөтэйгүүр 2009 оиы зургадугаар сарын 29-нд хувьцааны үнэ 5.48 ам.доллар, зах зээлийн үнэлгээ 2.9 тэрбум ам.доллар байсан. Гэтэл энэ сарын 6-ны байдлаар компанийн үнэлгээ 14.3 тэрбум ам.доллар болж тав дахин өссөн. Улмаар тэднийд ашиг, манайд өр нэмэгдсэн гэж тайлбарласан ч “Эрдэнэс МГЛ” компанийн нуруун дээр нэг ч ам.долларын өр байхгүй гэж Д.Зоригт сайд мэдэгдэж байна. Таны хувьд үүнд ямар хариулт өгөх вэ?
-Баялаг нь хэнийх юм. Тэр баялагийг ашиглах лицензийг эзэмшигч хөрөнгө оруулагч компанийн үнэ цэнэ нэмэгдэх, санхүүжилт босгож байгаа нь яагаад баялагын эзэн Монгол Улсад хамааралгүй байгаа юм бэ гэсэн асуулт байна. Баялагтай хүн заавал хэн нэгнээр дамжууж шимтгэл төлөлгүй өөрөө шууд зээл авсан нь дээр биз дээ. Нөгөө дөрвөн тэрбум ам.доллар хөрөнгө оруулалтын 34 хувийг 11-12 хувийн хүүтэй зээлээр худалдаж авч байгаа тухай ярьсан байна. Бусадтай нь санал нэг байна.
-Урьдчилгаа төлбөр, зээлийн урьдчилгааг хольж хутган иргэдийн тархийг угааж Монгол Улсыг өрөнд оруулах боллоо. Сүүлдээ эдийн засгийн алуурчдыг эртнээс бэлтгэсэн ажиллагаа ч яригдах болов. Та үүнийг хэрхэн дүгнэж байгаа вэ?
-Иймэрхүү тархи угаалттай хариуцлага тооцох хэрэгтэй. Зээлийг буцааж төлдөг биз дээ. Урьдчилгаа төлбөрөө хийгээд авах ёстой зүйлээ эхлээд авдаг. Үлдсэнийг нь дараа төлдөг. Ийм л асуудал. Тэр Айванхоу-оос 2009 онд авч тараасан 100 сая ам.доллар хүүтэй зээл байсан.
-Манайх Оюутолгой ордоо эргэлтэд оруулахын тулд хууль тогтоомжоо гадныханд тохируулан өөрчилж хайр зарлсан ч өнөөдөр ашиг биш өр, ололт биш алдагдал хүлээхэд хүрээд байгаа гэдэгтэй та санал нийлэх үү?
-Оюутолгой төсөл яваандаа Монголд ашиг өгөх нь ойлгомжтой. Гэхдээ буруу эхэлсэн. Иймдээ ч гараагаа өрөөр эхэллээ. Хөрөнгө оруулагчтай хамт олон улсын зах зээл дээрээс санхүүжилт босгодог тогтолцоонд шилжих шаардлагатай байна. Мөн энэ төслөөс Монгол Улсын талд оногдох ашиг чамлалттай бага байгаа. Тиймээс нэг тонн зэсийн зах зээлийн үнэ 6000 ам.доллараас доошгүй байхад, Оюутолгойд зориулж хүчингүй болгосон 68 хувийн татварынхаа 50-хүртэл хувийг авах нь зөв. Сая ийм утгатай хууль УИХ баталсан. Энэ татварт Оюутолгой төслийг хамруулах нь чухал байна.
ЭХ СУРВАЛЖ: НИЙГМИЙН ТОЛЬ СОНИН
No comments:
Post a Comment